Այս հանդիպումը ձեզ հետ, սիրելինե՛ր, շատ կարեւոր է մեզ բոլորիս համար՝ որպէս Եկեղեցի, որովհետեւ, առանց ընտանիքների, հնարաւոր չէ կատարել այն առաքելութիւնը, որը Տէր Յիսուս Քրիստոս վստահել է Իր Եկեղեցուն՝ մարդ անհատին եւ ամբողջ մարդկութեանն առաջնորդել դէպի փրկութիւն, դէպի Աստծոյ հետ միութիւն եւ կայացնել Աստծոյ Արքայութիւնը: Սբ. Յովհաննէս Պօղոս Բ Քահանայապետն ասում էր, որ մարդկային ընտանիքը ամենակարեւոր ճանապարհն է, որով անցնում է Եկեղեցին[1]՝ մշտապէս լինելով մարդու կողքին եւ իր առաքելութիւնը կատարելով յանուն մարդու փրկութեան: Եկեղեցին ինքը մի մեծ ընտանիք է, որը բաց է իր մէջ հիւրընկալելու ամբողջ մարդկային հասարակութիւնը: «Ընտանիք» հասկացութիւնը օգտագործում ենք բնորոշելու համար նաեւ մարդկութեանն ընդհանրապէս, որովհետեւ այս բառով երբեք ի նկատի չունենք պարզապէս մարդկային խումբ, կամ մարդկանց պարզ հանրագումար, այլ ընտանիքը ինքնուրոյն մի օրգանիզմ է՝ իր ուրոյն կառուցուածքով, իր զարգացման կանոններով, իր իրաւունքներով ու պարտականութիւններով, իր աստուածատուր պարգեւներով եւ առաքելութեամբ, իր սիրով եւ ջերմութեամբ, իր զգացական հնարաւորութիւններով, իր ապրումներով, դժուարութիւններով, յոյսերով եւ երազանքներով, իր միասնական նպատակներով:

Պատահական չէ, որ մարդկութեան պատմութիւնը սկսւում է ընտանիքից՝ Ադամի եւ Եւայի ընտանիքից եւ շարունակւում է ընտանիքների միջոցով, որոնց հետ Աստուած ուխտ է կնքում եւ նրանց է վստահում Իր խօսքը եւ ազգերի փրկութիւնը: Ադամը եւ Եւան՝ որպէս ընտանիք, ձախողուեցին, արտաքսուեցին Եդեմի պարտեզից, որովհետեւ չհնազանդուեցին Աստծուն, բայց Նոյը եւ նրա ընտանիքը հնազանդ էին Աստծուն եւ փրկուեցին, սկիզբ դրեցին նոր ընտանիքների, որոնցից Աստծուն հաճելի եղաւ Աբրահամի ընտանիքը, ով «հաւատաց Աստծուն եւ դա նրա համար համարուեց արդարութիւն»[2]: Աբրահամի հաւատքի համար Աստուած նրան խոստացաւ բազմացնել նրա սերունդը երկնքի աստղերի չափ եւ մարդուն փրկելու Իր աստուածային ծրագիրը շարունակեց Աբրահամի ընտանիքի միջոցով: Մեր Եկեղեցին այսօր Աբրահամի սերունդն է, որովհետեւ կազմավորուած է հաւատքի հիման վրայ:

Աստծոյ համար ընտանիքը կարեւոր է ոչ թէ միայն ընտանիքի կենսաբանական կառուցուածքի, այլեւ՝ ընտանիքի հոգեւոր եւ բարոյական նկարագրի, հաւատքով դաստիարակութեան համար: Երբ մարդկութիւնն այլեւս չէր լսում Աստծոյ մարգարէներին, երբ մարդիկ իրենց մեղքերի պատճառով հասել էին բարոյական անկման անդունդի հատակը, Աստուած ուղարկեց Իր Միածին Որդուն՝ մարդկութեանը փրկելու դարձեալ ընտանիքի միջոցով. Յիսուս Մանուկը ծնուեց Նազարէթում ապրող հիւսն Յովսէփի եւ Մարիամի հասարակ ընտանիքում, որն ամբողջ մարդկութեան համար դարձաւ սրբութիւն՝ Սուրբ Ընտանիքը, որը քրիստոնէական ընտանիքի, ընտանեկան բարեպաշտութեան խորհրդանիշ սրբապատկերն է: Ահա՛ թէ, ինչ է գրում Ֆրանցիսկոս Քահանայապետն իր «Սիրոյ ուրախութիւնը» շրջաբերականում.

«Իւրաքանչիւր ընտանիք պէտք է նայի Նազարեթի ընտանիքի սրբապատկերին: Նրանց առօրեայ կեանքն ուներ դժուարութիւնների իր բաժինը եւ նոյնիսկ գիշերային սարսափները, երբ առերեսուեցին Հերովդէսի աննկարագրելի բռնութեանը: Այդ վերջինը մի փորձառութիւն էր, որը շարունակում են այսօր ապրել շատ փախստական ընտանիքներ, որ մերժուած են եւ անօգնական: Մոգերի նման մեր ընտանիքները հրաւիրուած են մտածելու Յիսուս Մանկան եւ նրա Մօր մասին, խոնարհուելու եւ երկրպագելու մանկանը, Մարիամի նման քաջութեամբ եւ հանդարտութեամբ առերեսուելու մեր մարտահրաուերներին թէ լաւ եւ թէ վատ ժամանակներում եւ իրենց սրտերում պահելու այն մեծագործութիւնները, որոնք Աստուած արել է (Ղկ. 2, 19, 51)»[3]:

Աստուած մարդկութեան առջեւ իր փրկութեան դուռը բացեց մարդկային պարզ մի ընտանիքի միջոցով՝ վերականգնելու համար ընտանիքի արժանապատւութիւնը, առաքելութիւնը եւ սրբութիւնը: Աստուած այնքան կարեւորեց մարդկային ընտանիքը, այնքան սիրեց այն, որ Ինքը՝ տիեզերքի Արարիչը, մարդկային կեանքի հեղինակը, որ անսահմանափակ զօրութիւն եւ կարողութիւն ունի, խոնարհեցրեց Ինքն Իրեն, դարձաւ մի փոքրիկ մադկային էմբրիոն, մի թշուառ մանուկ, ձեւաւորուեց Մարիամի արգանդում եւ ծնուեց նրանց հասարակ ընտանիքում, պանդխտութեան մէջ, անասնագոմի մէջ, դրուեց մսուրի մէջ, բայց վայելեց Մարիամի ու Յովսէփի սիրագորով հայեացքների ընտանեկան սէրն ու ջերմութիւնը, ըմպեց Մարիամի մայրական կաթը, լսեց ու զուարթացաւ Սուրբ Յովսէփի հայրական ձայնով, գուրգուրանքով, հասակ առաւ նրանց աշխատանքի վաստակով, նրանց խորհուրդներով, տեսաւ ու սովորեց, թէ ինչ է նշանակում հաց վաստակել երեսի քրտինքով, ըստ աստուածային պատգամի, հնազանդ եղաւ իր ծնողներին, բայց եւ ձգտեց նաեւ լինել Իր ճշմարիտ Հօր՝ Աստծոյ տանը: Յովսէփի եւ Մարիամի հետ Յիսուս սովորեց, թէ ինչ է նշանակում ապրել եւ լինել մարդկային ընտանիք: Յիսուս սովորեց նրանից եւ միաժամանակ հասունացաւ աստուածային կամքի ճանաչողութեան մէջ, որի հետ կատարելապէս ներդաշնակ էր ի ծնէ: Աստծոյ Որդին այնքան սիրեց մարդկային ընտանիքը, որ երեսուն տարի՝ իր երկրային կեանքի մեծագոյն մասը նուիրեց ընտանեկան կեանքին, ծնողներին հնազանդութեանը եւ նրանց հանդէպ հոգատարութեանը: Յիսուս Քրիստոս Իր կեանքով բացատրում է, թէ ինչքան առանցքային նշանակութիւն է ունի մարդկային ընտանիքը, բայց ընտանիք, որը գիտակցում է իր սկիզբը եւ գոյութեան նպատակը:

Երբ Յիսուս սկսեց կառուցել իր միւս՝    աւելի մեծ ընտանիքը՝ Եկեղեցին, իրեն լսողներին, որ հարցնում էին ապահարզանի մասին, հրաւիրեց վերադառնալ մարդու ստեղծման պատմութեանը եւ յիշել, որ մարդը ստեղծուած է Աստծոյ պատկերով՝ արու եւ էգ. «Դուք չէ՞ք կարդացել, թէ նա, ով սկզբից ստեղծեց, արու եւ էգ արեց նրանց եւ ասաց. դրա համար տղամարդը պիտի թողնի եւ հօրը եւ մօրը եւ պիտի գնայ իր կնոջ ետեւից. եւ երկուսը մէկ մարմին պիտի լինեն: Ապա ուրեմն, ոչ թէ երկու, այլ մէկ մարմին են»[4]: Հրեաները կորցրել էին ընտանիքի ճշմարիտ պատկերացումը, ընտանիքի արժանապատւութիւնը, որովհետեւ չէին կարողանում հասկանալ մարդու արարման պատմութեան ճշմարիտ իմաստը: Աստուած մարդուն չստեղծեց՝ միայնակ ապրելու համար: Ծննդոց գրքում կարդում ենք, որ Աստուած տեսնելով Ադամի միայնութիւնը՝ ասաց. «Լաւ չէ, որ մարդը մենակ լինի»[5], եւ Ադամի կողից ստեղծեց կնոջը, եւ Ադամն ասաց. «Սա ոսկոր է իմ ոսկորներից եւ մարմին իմ մարմնից, թող սա կոչուի կին, որովհետեւ իր ամուսնուց ստեղծուեց»[6]: Եւ աւելացնում է, թէ այդ պատճառով «տղամարդը պէտք է թողնի իր հօրը եւ մօրը եւ պիտի միանայ իր կնոջը, եւ երկուսը պէտք է լինեն մէկ մարմին»[7]: «Միանայ» բառի եբրայերէն համարժէքը կամ բնօրինակը ունի նաեւ «կառչել, հետեւել» իմաստը, որը աւելի սերտ միութեան իմաստ ունի: Ֆրանցիսկոս Քահանայապետն ընտանիքի մասին իր շրջաբերականում գրում է. «Այդ բառը խօսում է լիակատար ներդաշնակութեան մասին, ֆիզիկական եւ ներքին միութեան մասին, այն աստիճան, որ այդ բառը սաղմոսներում օգտագործուած է Աստծոյ հետ մարդու միութիւնը բնորոշելու համար. «Իմ հոգին հետեւում է քեզ»[8]: Այս միութեան արդիւնքն այն է, որ երկուսը դառնում են մէկ մարմին՝ եւ՛ ֆիզիկապէս եւ՛ իրենց սրտերը, իրենց կեանքը միացնելով, եւ վերջապէս երեխայի մէջ, որ միացած է իր ծնողների «մարմնին» ոչ միայն գենետիկօրէն, այլեւ՝ հոգեւորապէս»[9]: Ադամի բառերն էլ այդ այդ անաժանելի միութիւնն  արտայայտող մի խորհրդաւոր պատկեր են՝ «սա մարմին է՝ իմ մարմնից»: Տղամարդու եւ կնոջ միութիւնը կամ մէկ մարմին լինելը Աստծոյ հետ նմանութեան, Աստծոյ պատկերով ստեղծուած լինելու մի դրսեւորում է: Ծննդոց գրքի մէկ այլ համարում կարդում ենք. «Եւ Աստուած ստեղծեց մարդուն իր պատկերով, Աստծու պատկերով ստեղծեց նրան՝ արու եւ էգ ստեղծեց նրանց»[10]: Այս խորհրդաւոր խօսքերը հուշում են այն ճշմարտութիւնը, որ Աստուածային էութիւնը մարդկային անհատների միութեան, ընտանիքի նախասկզբնական պատկերն է, որին նմանուել կոչուած է մարդկային ամուսնական զոյգը եւ ընտանիքը: Կնոջը ստեղծելուց առաջ Աստուած ասաց. «Լաւ չէ, որ մարդը մենակ լինի», այսինքն Աստուած մարդուն ստեղծել է իր նմանի հետ յարաբերութեան մէջ, միութեան մէջ, ի վերջո, ընտանիքի մէջ ապրելու եւ զարգանալու համար, ճիշտ ինչպէս Իր աստուածային էութեան մէջ երեք անձերն են յարաբերւում միմեանց հետ՝ յաւիտենական անքակտելի միութեամբ: Չէ՞ որ Աստուած Սուրբ Երրորդութիւն է, այսինքն՝ երեք անձերի միութիւն՝ մէկ աստուածային բնութեամբ: Երեք անձերը՝ Հայրը, Որդին եւ Սուրբ Հոգին ունեն նոյն աստուածային բնութիւնը, բայց տարբեր են իրենց անձերով եւ յարաբերութիւններով: Այս խորհուրդը շատ բարդ է ընկալելու համար, բայց Աստուած մեր մարդկային բնութեան մէջ դրել է ներքին, միշտ առկայ ձգտումը՝ մեր ընտանեկան կեանքի մէջ արտացոլելու Սուրբ Երրորդութեան մէջ յաւիտենապէս գոյութիւն ունեցող միութիւնը եւ սիրոյ հարաբերութիւնը: Այլ խօսքով, Աստուած ստեղծեց մարդկային ընտանիքը, որպէսզի այդ ընտանիքի մէջ արտացոլուի Իր Աստուածային եռանձն բնութեան խոհրդաւոր պատկերը: Մարդկային ընտանեկան կեանքի միջոցով մենք պէտք է հնարաւորութիւն ունենանք աւելի լաւ հասկանալու Աստծոյ էութիւնը՝ որպես «սիրոյ համայնք[11]»: Սուրբ Յովհաննէս Պօղոսն ասում էր. «Մեր Աստուած իր խորագոյն խորհրդի մէջ միայնութիւն չէ, այլ՝ ընտանիք է, որովհետեւ Նա Իր մէջ ունի հայրութիւն, որդիութիւն եւ ընտանիքի էութիւնը, որը սէրն է: Աստուածային ընտանիքի մէջ այդ սէրը Սուրբ Հոգին է»[12]:

Աստուածային էութեանը ընտանեկան կեանքում նմանուելու ամենակարեւոր միջոցները կամ սկզբունքներն են 1. միութիւնը կամ անբաժանելիութիւնը, 2. սէրը, որը այդ միութիւնը պահում է որպէս այդպիսին եւ 3. անձերի միջեւ յարաբերութիւնները, որոնք մշտապէս միասնական են, համաձայն, ներդաշնակ եւ ուղղորդւում են փոխադարձ սիրով, 4. արարչագործ առաքելութիւնը, բարիքի միասնական արարումը: Այս չորրորդ սկզբունքը մարդկային ընտանիքի մէջ արտացոլուում է նախեւառաջ որդեծնութեամբ, որը մարդկային ընտանիքի կողմից համագործակցութիւն է Աստծոյ արարչագործութեան մէջ. այսինքն՝ զաւակ պարգեւողը Աստուած է, կեանք ստեղծողը Աստուած է, իսկ մարդը համագործակցում է Աստծոյ հետ:

Ընտանիքի միութիւնը հիմնուած է ամուսինների միութեան անբաժանելիութեան վրայ, որը հաստատւում է Պսակի Սուրբ Խորհրդով եւ կայանում փոխադարձ սիրով: Սէրը ընտանեկան միութեան հիմքն ու շաղախն է, որը զարգացնում է միջանձնային յարաբերութիւնները: Այստեղ խօսքը գնում է մի սիրոյ մասին, որը միայն սեռական չէ, միայն զգացական չէ, այլ հոգեւոր է եւ բարձր գիտակցութիւն է պահանջում, դա անընդհատ զարգացող, դինամիկ սէր է, որը ձգտում է նմանուել Աստծոյ յաւիտենական սիրուն, որ գոյութիւն ունի Սուրբ Երրորդութեան սրտում եւ Արարչի սրտից զեղւում է ամբողջ արարչագործութեան հանդէպ, որի գլուխգործոցը մարդն է: Աստծոյ սիրոյն նմանուող ընտանեկան սէրը պէտք է լինի մի սէր, որի մասին գրում է Պօղոս առաքեալը իր Կորնթացիներին ուղղուած առաջին նամակի 13-րդ գլխում՝ «սէր, որն իրենը չի փնտրում…որն ամէն ինչի համբերում է, ամէն բանի դիմանում», սէր, որը ենթադրում է ընտանիքի իւրաքանչիւր անդամի կողմից ամբողջական ինքնանուիրում, սէր, որը ընդունակ է ինքն իրեն դարձնել նուէր՝ ուրիշի համար եւ դիմացինին եւս ընդունել որպէս նուէր կամ Աստծոյ պարգեւ: Այս գիտակցութիւնը ստեղծում է պարտաւորութիւն ամէն ինչ անելու եւ նուիրելու միմեանց՝ կեանքը, ժամանակը, լաւագոյն կարողութիւնները, սեփական երազանքները, ձգտումները կառուցել այնպէս, որ դրանցում անպայմանօրէն մասնակից լինեն ընտանիքի բոլոր անդամները: Այդ գիտակցութիւնը ստեղծում է պարտաւորութիւն՝ պատասխանատւութիւն ստանձնելու ընտանիքի իւրաքանչիւր անդամի համար, ծնողները՝ զաւակների համար եւ հակառակը, զաւակները՝ ծնողների համար: Բայց այս յարաբերութիւնների զարգացման մեկնակէտը պէտք է լինի ամուսնական զոյգի յարաբերութիւնը կամ փոխադարձ ինքնանուիրաբերման վկայութիւնը:

Ամուսնական զոյգի փոխադարձ ինքնանուիրումը նոր իմաստ եւ կատարեալ օրինակ ստացաւ Քրիստոսի զոհաբերութեամբ, որ կատարեց Խաչի վրայ՝ յանուն իր Եկեղեցու: Քրիստոս փեսան է, իսկ Եկեղեցին՝ հարսը, Քրիստոսի եւ իր Եկեղեցու միջեւ անբաժանելի միութիւնը հաստատուեց Քրիստոսի զոհաբերութեամբ, ազատ ինքնանուիրումով, ի սպառ սիրով: Այդ միութիւնը Պօղոս առաքեալը նմանեցնում է ամուսնական միութեան հետ, որի հիմքում սէրն է[13]: Հետեւաար, տղամարդը եւ կինը կոչուած են իրենց միութեան մէջ նմանուել Քրիստոսի եւ Եկեղեցու միջեւ գոյութիւն ունեցող միութեանը՝ հիմնուած ազատ, գիտակցուած ինքնանուիրումի վրայ:

Այսպիսի յարաբերութիւնները Սբ. Յովհաննէս Պօղոս Բ Քահանայապետը անունաում է անձերի միջեւ հաղորդութիւն[14], որը ենթադրում է անձերի հաղորդակցութիւն՝ միութեան մէջ՝ ի նմանութիւն Սուրբ Երրորդութեան անձերի միջեւ հաղորդութեան եւ Քրիստոսի եւ Եկեղեցու միջեւ հաղորդության. այս բառն օգտագործում ենք նաեւ Սուրբ Պատարագի ժամանակ Տէր Յիսուս Քրիստոսի Սուրբ Մարմինն ու Արիւնը ընդունելու համար՝ որպէս միութիւն Քրիստոսի հետ՝ Սուրբ Հաղորդութիւն: Ամուսինների միջեւ հաղորդութիւնը ընտանիքում տարածւում է նաեւ նրանց փոխադարձ սիրոյ պտուղների՝ երեխաների վրայ, որոնք Աստծոյ պարգեւն են՝ հարստացնելու համար ընտանեկան հաղորդութիւնը եւ կազմավորելու համար մի համայնք: Ուրեմն, անձերի միջեւ հաղորդութիւնն է ծնում համայնքը[15]: Իսկ համայնք ասելով՝ հասկանում ենք նաեւ հասարակութիւն: Այսպիսով, «ընտանիքը առաջին մարդկային «հասարակութիւնն է»»[16]:

Եկեղեցու սոցիալական ուսմունքի համառոտագրութեան մէջ կարդում ենք. «Ընտանիքը այն առաջնային օղակն է, որտեղ առաջին անգամ դրսեւորւում է անհատի սոցիալականութիւնը»[17]: Մարդու սոցիալականութիւնը նրա՝ այլ մարդկանց հետ շփուելու կարողութիւնն է, որը նախեւառաջ դրսեւորւում է ընտանիքում՝ ծնողների եւ քոյրերի, եղայրների, տատիկների եւ պապիկների հետ յարաբերութիւններում: Հետեւաբար, հարկաւոր է ահռելի մեծ ուշադրութիւն դարձնել ընտանիքում այնպիսի յարաբերութիւններ, արժեքներ եւ դաստիարակութիւն ապահովելուն, որպէսզի ընտանիքի անդամները, յատկապէս, երեխաները արդիւնաւէտ սոցիալական հմտութիւններ ձեռք բերեն՝ համաձայն Աւետարանի եւ մարդու իրաւունքների սկզբունքներին:

Ընտանիքի իրաւունքների պաշտպանութեանը նուիրուած եկեղեցական մի փաստաթղթում գրուած է. «Ընտանիքը ամենավսեմ, ամենապատշաճ և անփոխարինելի վայրն է՝ մարդ անհատի զարգացման համար՝ դեպի կատարյալ արժանապատվություն»[18]:

Մարդկային արժանապատւութեան հարգման առաջնային միջավայրը ընտանիքն է, քանի որ ամուսնական սիրոյ եւ հարգանքի, երեխաների հանդէպ հարգանքի, ծնողի նկատմամբ հարգանքի մէջ է դրսեւորւում է մարդկային արժանապատւութեան հարգման սկզբունքը, որն իր հերթին հիմնուած է այն ճշմարտութեան վրայ, թէ մարդը ստեղծուած է Աստծոյ պատկերով եւ նմանութեամբ, որ մարդկային զոյգի միութեան, ընտանիքի միութեան արժանապատութիւնը եւս հիմնուած է աստուածանմանութեան վրայ, ինչպէս ասացինք վերը: Այսինքն, եթէ ընտանիքում Աստծոյ հետ կապը արժեւորուած չէ, եթէ ընտանիքի անդամները Աստծուն չեն տեսնում իրենց ընտանիքի երջանկութեան մէջ, եթէ աղօթքը, Սուրբ Պատարագը, Քրիստոսի հետ հաղորդուելը առանցքային կարեւորութիւն չունի ընտանիքում, ապա կորում է ընտանեկան յարաբերութիւնների, միութեան, սիրոյ ճիշտ ընկալումը, փոխադարձ հարգանքը, քանի որ դրանք կորցնում են իրենց սկզբնական պարգեւատուին եւ զարգացման նպատակակէտը, որոնք երկուսն էլ Աստուած Ինքն է՝ ամեն ինչի սկիզբն ու նպատակը՝ ալֆան եւ օմեգան:

Ուստի հարկաւոր է նախ հասկանալ ընտանիքի քրիստոնէական իմաստը, ապա՝ ընտանիքի դերը եւ առաքելութիւնը Եկեղեցում եւ հասարակութեան մէջ, աղօթքը ընտանեկան կեանքում:  Ինչպէս չկայ փրկութիւն Քրիստոսի միակ, սուրբ եւ Ընդհանրական Եկեղեցուց դուրս, ճիշտ այդպէս էլ չկայ ընտանիքի ճշմարիտ, փրկարար ընկալում՝ Եկեղեցուց դուրս: Իսկ ընտանիքի համար լինել Եկեղեցում՝ նշանակում է նախ ընտանիքը խարսխել Պսակի Սուրբ խորհրդի վրայ՝ Աստծոյ առաջ ուխտ կապելով, կատարել զաւակների մկրտութիւնը, ընդունել ապաշխարութեան եւ Սբ Հաղորդութեան խորհուրդները, մասնակցել Եկեղեցու աւետարանացման, բարեգործութեան առաքելութեանը: Ընտանիքի առաքելութեան հիմնական էութիւնը մշտապէս «սիրոյ եւ կեանքի ջերմ համայնք[19]» լինելն է, այսինքն՝ առաջնային համայնքը, որը պէտք է լինի սիրոյ եւ կեանքի օջախ: Այդպիսին լինելով՝ ընտանիքը նաեւ կոչուած է ընտանեկան սէրը, ընտանեկան միասնականութիւնը, կեանքի առջեւ աց լինելը, դժուարութիւնները միասնաբար եւ աղօթքով հաղթահարելու իրենց փորձառութիւնը կիսելու աւելի մեծ ընտանիքի հետ, որ Եկեղեցին է, նախաձեռնել, իրականացնել կամ մասնակցել աղքատախնամ, հիւանդախնամ գործունէութիւն, կազմել միութիւններ այլ ընտանիքների հետ, օգնել աւետարանացման առաքելութեանը, երեխաների դաստիարակութեան հիմնարկութիւններ  ստեղծել, աղօթական խմբեր ստեղծել, կեանքի իրաւունքի պաշտպանութեան արշաւներ կազմակերպել, պաշտապնել աշխատաւորների իրաւունքները՝ տարբեր օրինական միջոցառումներով եւ այլն:

Այսօր խիստ անհրաժեշտ է, ու հայ հասարակութեան մէջ բարձրացնենք ընտանիքի դերը եւ ընտանիքի հասարակական, եկեղեցական նախաձեռնողականութիւնը, որը խարսխուած լինի ամուր հաւատքի ընտանեկան ապրումի վրայ, ընտանեկան աղօթքի վրայ, աւանդական հոգեւոր եւ ազգային արժեքները պահելու սկզբունքի վրայ, սերունդների դաստիարակութիւնը քրիստոնէական ոգով միասին կազմակերպելու եւ Եկեղեցու առաքելութեան մէջ իւրայատուկ աւանդ ունենալու տեսլականով:

Այս առաքելութիւնը կատարելու համար քրիստոնէական ընտանիքը նախ պէտք է կայանայ որպէս «տնային եկեղեցի[20]»՝ առաջին դարերի քրիստոնէական համայնքների նման: Լինել տնային եկեղեցի՝ նշանակում է լինել աղօթքի տուն, որտեղ միասին աղօթում են, ոչ միայն սեղանի շուրջ, այլեւ առանձին աղօթքի ժամեր կան՝ Վարդարանի կամ այլ ջերմեռանդութիւնների, որտեղ երեխաների հետ խօսում են Սուրբ Գրքի պատմութիւնների մասին, քրիստոնէականի թէմաների մասին, որտեղ ամեն կիրակի եւ այլ օրերի միասին գնում են Սուրբ Պատարագի, որտեղ միշտ զգում են Աստծոյ կարիքը եւ ամէն ինչ անում են՝ Աստծուն գոհութիւն յայտնելով, որտեղ միմեանց հանդէպ սիրով են եւ ներողամիտ եօթանասուն անգամ եօթը՝ սկզբունքով, առանց սահմանափակումների, որտեղ ամէն երեկոյ, երբ հայրը հոգնած տուն է գալիս, միասին նստում են ճաշելու նոյն սեղանի շուրջ՝ ճիշտ ինչպէս Յիսուս վերջին ընթրիքի ժամանակ, աղօթքի տուն, որտեղ միմեանց օգնում են առանց պայմանների, որտեղ միմեանց շնորհակալութիւն են յայտնում եւ խրախուսում են, որտեղ միմեանց օգնում են զարգանալ եւ կայանալ:

Եկէ՛ք միասին աղօթենք մի աղօթք, որ գրել է Ֆրանցիսկոս Քահանայապետը՝ յատուկ ընտանիքների համար՝ուղղուած Սուրբ Ընտանիքին.

Յիսու՛ս, Մարիա՛մ եւ Յովսէ՛փ,

Ձեր մէջ ենք տեսնում ճշմարիտ սիրոյ գեղեցկութիւնը,

Ձե՛զ ենք դիմում վստահութեամբ:

Նազարեթի Սուրբ Ընտանի՛ք,

Շնորհ արէ՛ք, որպէսզի մեր ընտանիքները եւս լինեն

Հաղորդութեան եւ աղօթքի վայրեր,

Աւետարանի իսկական դպրոցներ

Եւ փոքրիկ տնային եկեղեցիներ:

Նազարեթի Սուրբ Ընտանի՛ք,

Թո՛ղ որ ընտանիքներն այլեւս երբեք

Չտեսնեն բռնութիւն, մերժում եւ բաժանում,

Թո՛ղ որ բոլոր նրանք, ովքեր վիրաւորուած են կամ վարկաբեկուած,

Մխիթարութիւն եւ բուժում գտնեն:

Նազարեթի Սուրբ Ընտանի՛ք,

Մեզ դարձեալ յիշեցրէ՛ք

Ընտանիքի սրբութիւնը եւ անձեռնմխելիութիւնը

Եւ ընտանիքի գեղեցկութիւնը Աստծոյ ծրագրում:

Յիսու՛ս, Մարիա՛մ եւ Յովսէ՛փ,

Շնորհ արէ՛ք եւ լսեցէ՛ք մեր աղօթքը. Ամեն[21]:

Տ. Յովսէփ քհնյ. Գալստեան

[1] Տէ՛ս՝ Gratissimam sane, 2

[2] Ծննդ. 15, 6, Հռմ. 4, 9

[3] Amoris laetitia, 30

[4] Մտթ. 19, 4-5

[5] Ծննդ. 2, 18

[6] Ծննդ. 2, 22

[7] Ծննդ. 2, 24

[8] Սղմ. 62, 8

[9] Amoris Laetitia, 13

[10] Ծննդ. 1, 27

[11] Amoris, 11

[12] Նոյն տեղում

[13] Եփ. 5

[14] Լատ.՝ communio personarum, տէ՛ս՝ Gratissimam sane, 7

[15] Նոյն տեղում

[16] Նոյն տեղում

[17] Համառոտագրութիւն Կաթողիկէ Եկեղեցու սոցիալական ուսմունքի, 213

[18] Մարդու իրաւունքները եւ ընտանիքը, 1998թ., 15

[19] Տէ՛ս՝ Familiaris consortio, 50

[20] Այսպէս էին անուանում Եկեղեցու հայրերը քրիստոնէական ընտանիքը

[21] Amoris, 325