Տերն մեր Հիսուս Քրիստոս այսօր՝ Ավագ հինգշաբթի երեկոյան, իր չարչարանքներից առաջ իր աշակերտների հետ միասին սեղան նստեց վերջին անգամ, վերնատանը: Պատահական չէ, որ վերջին ընթրիքը կոչվում է նաև «խորհրդավոր ընթրիք» և ներշնչել է արվեստի մեծագույն վարպետների՝ ստեղծելու այս տեսարանը պատկերող կտավներ: Վերջին ընթրիքն առանցքային նշանակություն ունեցավ Տիրոջ Սուրբ Եկեղեցու համար՝ իր երեք կարևորագույն եղելություններով և պատգամներով: Առաջինը Սուրբ Հաղորդության խորհրդի հաստատումն էր, երկրորդը առաքյալների քահանայական առաքելության հաստատումը և երրորդը ոտնլվայի սրբազան արարողությունն էր: Այսօր ուզում եմ ձեր ուշադրությունը առավելապես հրավիրել Սուրբ Հաղորդության խորհրդի հաստատման վրա, որի մասին լսեցինք թե՛ Սուրբ Պողոսի թղթում՝ ուղղված կորնթացիներին և թե Մատթեոսի ավետարանում: Ընթրիքի ընթացքում Հիսուս «հաց վերցրեց, օրհնեց ու կտրեց եւ տուեց աշակերտներին ու ասաց. «Առէ՛ք կերէ՛ք, ա՛յս է իմ մարմինը»: Եւ բաժակ վերցնելով՝ գոհութիւն յայտնեց, տուեց նրանց ու ասաց. «Խմեցէ՛ք դրանից բոլորդ, որովհետեւ ա՛յդ է նոր ուխտի իմ արիւնը, որ թափւում է շատերի համար՝ իրենց մեղքերի թողութեան համար», Մտթ. 26, 26-28: Այս խոսքերին կորթնացիներին ուղղված առաջին նամակում Պողոսը ավելացնում է, թե Հիսուս ասաց. «արէ՛ք այս իմ յիշատակի համար…Քանի անգամ, որ այս հացն ուտէք եւ այս բաժակը խմէք, պատմեցէ՛ք Տիրոջ մահը, մինչեւ որ նա գայ», Ա Կրնթ. 11, 23-26: Ինչպե՞ս հասկանալ այս խորհրդավոր խոսքերը և այս տեսարանն ընդհանրապես: Հիսուսի այս խոսքերն են, որ պարունակում են ամենավսեմ աստվածային խորհուրդը և փոխանցում Հիսուսի աշակերտներին և նրանց միջոցով՝ ամբողջ Տիեզերական Եկեղեցուն: Հիսուս այդ խոսքերով հացը ճշմարտապես գոյափոխեց և դարձրեց Իր Մարմինը և գինին ճշմարտապես գոյափոխեց և դարձրեց Իր Արյունը: Հիսուս Իր Մարմինը և Իր Արյունը՝ հացի և գինու տեսքով և համով, ընծայաբերեց որպես զոհաբերություն կամ պատարագ և միաժամանակ՝ գոհության, շնորհակալության արտահայտություն Հայր Աստծո հանդեպ՝ այդ զոհաբերությանը և շնորհակալությանը միացնելով նաև Իր աշակերտներին, որոնք ճաշակեցին Իր Մարմինն ու Արյունը: Աշակերտները խորապես չըմբռնեցին այն, ինչ որ կատարեց իրենց Վարդապետը, որովհետև նայում էին դեռևս մարմնական աչքերով, ոչ թե հավատքի աչքերով:

Հիսուս հաստատեց մի խորհուրդ, որով Տեր Հիսուս Քրիստոս նախ իր աշակերտներին նախապատաստեց հաջորդ օրը Իր կատարելիք ինքնազոհաբերությանը՝ Խաչի վրա, որպեսզի հետո, երբ որ Ինքը հարություն առնելուց և համբարձվելուց հետո ուղարկի Սուրբ Հոգուն, որն ամեն բան սովորեցրեց և հիշեցրեց աշակերտներին, աշակերտները և Եկեղեցին հասկանան Խաչի վրա Իր կատարած Զոհաբերության իմաստը: Եվ երկրորդ, վերջին ընթրիքի ժամանակ հաստատելով Սուրբ Պատարագի խորհուրդը՝ Տեր Հիսուս կամեցավ, որ ամբողջ Սուրբ Եկեղեցին ամեն օր մատուցի այդ նույն Սուրբ Պատարագը Խորանի Սուրբ Սեղանի վրա և հիշի Խաչի վրա Տիրոջ կատարած զոհաբերությունը. «Քանի անգամ, որ այս հացն ուտէք եւ այս բաժակը խմէք, պատմեցէ՛ք Տիրոջ մահը, մինչեւ որ նա գայ»: Հիսուս վերջին ընթրիքի սեղանի շուրջ աշակերտներին բացատրեց, որ իր Սուրբ Զոհաբերությունը կատարվեց Խաչի վրա, որպեսզի մենք՝ Աստծո յուրաքանչյուր մարդ արարած փրկվի մեղքի և մահվան գերությունից և կյանք ունենա. «Ես եկա, որպէսզի կեանք ունենան եւ առատօրէն ունենան», Յվհ. 10, 10: Հիսուս Խաչի վրա Իր կեանքը զոհեց՝ որպես մեզ համար ճշմարիտ կերակուր, հաց և կենարար ջուր: Հիսուս սեղանի շուրջ հացն Իր խոսքով դարձրեց Իր Մարմինը և Գինին՝ Իր արյունը, որպեսզի աշակերտներին և մեզ բոլորիս մարդկայնորեն որոշ չափով ընկալելի դարձնի այդ աստվածային անճառելի խորհուրդը. Հիսուս մեզ սիրեց ի սպառ (Յվհ. 13,1), սպառվեց մեզ համար, որպես  ցորենի հատիկ, որ ընկնում է հողի մեջ, որպեսզի բազում արդյունք տա, մենք Տիրոջն ընդունում ենք մեր հոգու և մարմնի մեջ՝ որպես ցորենի հատիկ, որ մեր մեջ բազում արդյունք է տալիս, սնում է մեր սիրտը, հոգին և մարմինը, շնորհազարդում է մեզ, զորացնում է՝ մեղքի և սատանայի դեմ պայքարելու համար: Սա՛ է կյանքը, որ տրվում է մեզ առատորեն: «Եթէ չուտէք մարդու Որդու մարմինը եւ չըմպէք նրա արիւնը ձեր մէջ կեանք չէք ունենայ: Ով ուտում է իմ մարմինը եւ ըմպում է իմ արիւնը, յաւիտենական կեանք ունի եւ ես նրան վերջին օրը յարութիւն առնել պիտի տամ, քանի որ իմ մարմինը ճշմարիտ կերակուր է եւ իմ արիւնը ճշմարիտ ըմպելիք», Յվհ, 6, 54-55:

Նրանք, ուտելով Հիսուսի Մարմինը և ըմպելով Նրա արյունը ոչ միայն ընդունեցին Տիրոջ զոհաբերությունը՝ իրենց համար, այլև առանց խորապես գիտակցելու, կատարյալ միության մեջ մտան Տիրոջ հետ. «Ով ուտում է իմ մարմինը եւ ըմպում է իմ արիւնը, կը բնակուի իմ մէջ եւ ես՝ նրա մէջ», Յվհ. 6, 57: Սա՛ է հաղորդությունը՝ միանալ, հաղորդվել Տիրոջ հետ: Սա  ավելին է, քան պարզ հաղորդակցությունը, որը չի արտահայտում է դիմացինի հետ միության, նույնության գաղափարը և գործողությունը, իսկ «հաղորդություն» բառն արտահայտում է հոգևոր միությունը և իրականացնում այն: Սուրբ Հաղորդությունն, ուրեմն, հաղորդություն է Տեր Հիսուս Քրիստոսի սուրբ զոհաբերության հետ և միաժամանակ Աստծո Որդու հետ, և, հետևաբար, ամբողջ Սուրբ Երրորդության հետ:

Աշակերտները վերջին ընթրիքի սեղանի շուրջ Տիրոջ կողմից հրավիրվեցին իրենց կամքը ներդաշնակելու աստվածային կամքի հետ և հանձն առնելու շարունակել կատարել Սուրբ Հաղորդության խորհուրդը. «արէ՛ք այս իմ յիշատակի համար»: Սրանով հաստատվեց առաքյալների քահանայությունը, որ ոչ այլ ինչ է, քան՝ մասնակցություն Տեր Հիսուս Քրիստոսի հավիտենական քահանայությանը: Իսկ քահանայության առանցքը և գլխավոր նպատակը Տիրոջ առաջ մշտապես զոհաբերություն կատարելն է: Եթե Հին Ուխտի քահանաները զոհեր էին մատուցում՝ իրենց և Իսրայելի մեղքերի հատուցման համար, ապա Քրիստոսն Ինքն Իրեն զոհաբերեց՝ որպես հատուցում ամբողջ մարդկության մեղքերի համար և միաժամանակ Ինքն Իրեն տվեց ամբողջ մարդկությանը՝ որպես ճշմարիտ կերակուր, որը կյանք է տալիս և փրկության ճանապարհ է. «Ե՛ս եմ ճանապարհը, ճշմարտութիւնը եւ կեանքը», Յվհ. 6, 14: Աշակերտները և նրանց հաջորդող քահանաները շարունակելով Քրիստոսի քահանայությունը, ևս կոչված են Սուրբ Պատարագով միանալու Տիրոջ Սուրբ Զոհին, որ մատուցվում է նաև իրենց և ամբողջ մարդկության մեղքերի թողության համար: Տիրոջ աշակերտները և այսօրվա քահանաները ևս կոչված են զոհաբերելու իրենք իրենց՝ հանուն Աստծո և մերձավորի, ինչպես Քրիստոս արեց և շարունակում է անել: Բայց պետք է հիշենք, որ ոչ միայն ձեռնադրյալ քահանաներն են կոչված մասնակցելու Քրիստոսի քահանայությանը, այլև՝ յուրաքանչյուր մարդ արարած, որ մկրտվում և Եկեղեցի է մտնում: Բոլո՛րն են հրավիրված մասնակցելու վերջին ընթրիքի սեղանին, որ Սուրբ Պատարագի Սուրբ Սեղանն է, որի վրա Տերն Ի՛նքն է զոհաբերվում այսօր և ամեն վայրկյան աշխարհի տարբեր ծայրերում ներկա է դարձնում է Իր Զոհաբերությունը, որ կատարվեց Խաչի վրա մեկ անգամ և ընդմիշտ: Ուրեմն, կարևոր է գիտակցել, որ Սուրբ պատարագը ոչ թե պարզապես հիշողությունն է վերջին ընթրքի և Խաչի զոհաբերության, այլև՝ այդ իրադարձությունների ներկայությունն է  այսօր, որը մեզ այդ ամենը վերապրելու, Հիսուսի զոհաբերությանը, քահանայությանը մասնակցելու հնարավորություն է տալիս՝ ճիշտ այնպես, ինչպես տվեց վերջին ընթրիքի մասնակից տասներկու աշակերտներին և, Քրիստոսի համբարձումից հետո, նորածին Եկեղեցուն. «Եւ նրանք հաւատեւում էին առաքեալների ուսուցման, հաղորդության, հացի բեկման ու աղօթքների մէջ», Գրծք. 2, 42:

Սուրբ Հաղորդությու՛նն է Եկեղեցու կյանքը: Սուրբ Հաղորդությունն է, որ կենդանի պահեց նորածին Եկեղեցին հալածանքների դարաշրջաններում և այսօր էլ կենդանի է պահում: Սուրբ Հաղորդությունն է, որ ապահովում է Քրիստոսի կենդանի ներկայությունը Եկեղեցու յուրաքանչյուր զավակի սրտում և կյանքում: Սուրբ Հաղորդությունն է, որ միասին է պահում հավատացյալներին և իրականություն է դարձնում նրան միասնական աղոթքը, բարեպաշտությունն ու բարեգործությունը, ծառայությունը, բարի պատերազմը, պայքարը չարի դեմ: Առանց Տիրոջ Մարմինն ու Արյունը մեր մեջ ընդունելու մենք ի վիճակի չենք հասկանալու Տիրոջ խոսքը և կամքը, որովհետև Սուրբ հաղորդույթամբ մենք Տիրոջ Խոսքն ենք ընդունում մեր մեջ՝ մարմին առած, մարդացած Խոսքը, որ սկսում է բնակվել մեր մեջ, սերմ դառնալ մեր մեջ, պտղաբերել մեր մեջ:

Աշակերտները վերջին ընթրիքի սեղանի շուրջ, Քրիստոսին միանալով, դարձան սրբության կրողներ, Քրիստոսին կրողներ, բայց նրանցից շատերը դավաճանեցին Քրիստոսին, և առաջին դավաճանողը Հուդան էր, որին Հիսուս տվեց թաթախված պատառը, ըստ Իր խոսքի, թե «Նա է, որի համար ես այս պատառը կը թաթախեմ եւ կը տամ իրեն», Յվհ. 13, 26: Հիսուս տվեց իր Մարմինն ու Արյունը, իսկ Հուդան նախընտրեց երեսուն արծաթը, որովհետև չհասկացավ Հիսուսի կողմից իրեն մեկնված պատառի արժեքը, որն ավելի ծանր է կշռում, քան տիեզերքի բոլոր գանձերը, որովհետև դա Տերն Ի՛նքն է, անսհամանափակ աստվածային սրբությունն ու Սերն Ի՛նքն է, որ Քրիստոս այդ թշվառ պատառի տեսքով տվեց Հուդային և տալիս է այսօր յուրաքանչյուրիս: Գուցե, ճիշտ կլինի, որ մենք էլ բոլոր աշակերտների նման, երբ Հիսուս մարգարեացավ դավաճանության մասին, ասենք ինքներս մեզ. «Միթէ՞ ես եմ, Տէ՛ր», Մտթ. 26, 22: Բայց այս հարցը պետք է տալ նախքան Սուրբ Հաղորդություն ընդունելը: Սուրբ Պողոսը գրում է. «Ահա՛, թէ ինչու, ով որ ուտի այս հացը կամ խմի Տիրոջ այս բաժակն անարժանօրէն, պարտական պիտի լինի Տիրոջ Մարմնին ու Արյանը: Թող մարդ նախ ինքն իրեն փորձի եւ ապա ուտի այդ հացից եւ խմի այդ բաժակից. որովհետեւ ով ուտում եւ խմում է անարժանօրէն, իր իսկ դատապարտութիւնն է ուտում եւ խմում, քանի որ չի զատորոշում Տիրոջ մարմինը: Դրա համար իսկ ձեր մէջ բազում հիւանդներ եւ ցաւագարներ կան եւ շատերն էլ մեռած են», Ա Կրնթ. 11, 27-29:

Տեսե՛ք, թե ինչպիսի՜ լրջությամբ պետք է մոտենանք Սուրբ Հաղորդությանը, ինչպիսի՜ խստությամբ պետք է մոտենանք ինքներս մեզ, մեր մեղքերին, որովհետեև Սուրբ Հաղորդությունը չհասկանալը, չգանհատելը, չսիրելը դատապարտություն է մեզ համար: Մեր հիվանդություններից, մահվանից կարող ենք բուժվել միայն Սուրբ Հաղորդությամբ, միայն ամեն օր հացու ջրի նման փափագելով, կարոտելով Սուրբ Հաղորդությունը: Եվ երբ ընդունում ենք Տիրոջը մեր մեջ, հիշելով նրա մահը մեզ համար, պարտավոր ենք մենք էլ սիրով վառվել, սպառվել՝ Տիրոջ կամքը կատարելու համար, Տիրոջը ամեն ժամ ավելի սիրելու և ինքներս մեզ որպես ընծա Տիրոջը պարգևելու համար, ճիշտ ինչպես մեր Վարդապետը՝ Տեր Հիսուս Քրիստոս. ամեն:

«Սուրբ Հաղորդութի՛ւն՝ մեր միակ յոյս՝ կեանքի բոլոր ձախորդութիւնների եւ տառապանքների ժամանակ:

Սուրբ Հաղորդութիւ՛ն՝ մեր միակ յոյս՝ խաւարի ներքին եւ արտաքին փոթորիկների մէջ:

Սուրբ Հաղորդութի՛ւն՝ մեր միակ յոյս՝ կեանքի եւ մահուան ժամին:

Սուրբ Հաղորդութի՛ւն՝ մեր միակ յոյս՝ յուսահատութեան տարափների մէջ:

Սուրբ Հաղորդութի՛ւն՝ մեր միակ յոյս՝ կեղծիքի եւ դաւաճանութեան մէջ:

Սուրբ Հաղորդութի՛ւն՝ մեր միակ յոյս՝ իմացական խաւարի եւ անաստուածութեան մէջ, որ ողողում են երկիրը:

Սուրբ Հաղորդութի՛ւն՝ մեր միակ յոյս՝ տենչանքի եւ ցաւի մէջ, ուր ոչ ոք մեզ չի հասկանում:

Սուրբ Հաղորդութի՛ւն՝ մեր միակ յոյս՝ ամենօրեայ կեանքի ծանր աշխատանքի  եւ միօրինակութեան մէջ…»,

Սբ. Ֆաուստինա Կավալսկա, օրագիր 356-357:

Տ. Հովսեփ Գալստյան