Սիրելի՛ երիտասարդներ, «պատկանելութիւն, ինքնութիւն, վկայութիւն» թէմատիկ շարքի մէջ, որոնց նուիրուած է նաեւ մեր այս երրորդ երիտասարդական հանդիպումը, ուզում եմ անդրադառնալ մի շատ կարեւոր թէմայի, որը մեր՝ որպէս հայ կաթողիկէների, հոգեւոր եւ ազգային ինքնութեան առանցքային բաղադրիչն է. ի՞նչ է նշանակում պատկանել Կաթողիկէ Եկեղեցուն: Կաթողիկէ հայ քրիստոնեայ լինելը մեզ համար չի նշանակում պարզապէս տարբերիչ մի անուն կրել կամ պարզապես ընդունել Հռոմի Սրբազան Քահանայապետի գլխաւորութիւնը, այսինքն, սա զուտ վարչական ենթակայութեան հարց չէ, եւ առաւել եւս՝ ոչ զատուելու կամ զատելու հարց: Քաւ լիցի՛, որովհետեւ, լինել կաթողիկէ՝ նշանակում է.

1.մշտապէս ձգտել միութեան՝ հաւատարմօրէն հետեւելով Տէր Յիսուս Քրիստոսի՝ մէկ, անբաժանելի Եկեղեցի ունենալու սկզբունքին եւ,

2.լինել բաց եւ ընդունող Տիրոջ բոլոր զաւակների, մեր բոլոր եղբայրների ու քոյրերի հանդէպ:

Որպէս բացատրութիւն, սկսենք նախ քննել, թէ ինչ է Եկեղեցին, եւ ինչ է նշանակում, թէ Եկեղեցին մէկ է եւ կաթողիկէ:

Ի՞նչ է Եկեղեցին

Եկեղեցին, իրականում, քարէ տաճարները չեն, մատուռները չեն, որոնց մենք սովոր ենք «եկեղեցի» անուանել. դրանք կոչւում են «եկեղեցիներ»՝ մեր ուշադրութիւնը հրաւիրելու ճշմարիտ Եկեղեցու խորհրդի վրայ, մեզ յիշեցնելու, որ մենք բոլորս եւ ամբողջ մարդկութիւնը Աստծոյ կողմից հրաւիրուած ենք կազմելու եւ լինելու այն ճշմարիտ Եկեղեցին, որը Տէր Յիսուս Քրիստոսին հաւատացողների միութիւնն է կամ հաւաքականութիւնը՝ յուն.՝ ἐκκλησία, ecclesia: Ուրեմն, յիշե՛նք այս ճշմարտութիւնը. Եկեղեցին Քրիստոսին հաւատացողների խումբն է, ովքեր կազմում են անբաժանելի, խորհրդաւոր միութիւն՝ հիմնուած առ Տէրն մեր Յիսուս Քրիստոս հաւատքի եւ Նրա հետ միութեան վրայ:

Բայց Եկեղեցին՝ որպէս Աստծուն հաւատացողների համախումբ, Աստծոյ ընտանիք, գոյութիւն ուներ դեռեւս աշխարհի արարչագործութեան սկզբից, աստուածային նախախնամութեան մէջ[1], Աստծո հաւիտենական ծրագրում՝ որպէս մարդկանց համար հնարաւորութիւն՝ Աստծոյ հետ մտերմութեան, որդիական յարաբերութեան: Եկեղեցին Աստծոյ հրաւերն է մարդկութեանը՝ Իր հետ միութեան, իր աստուածային կեանքի մէջ ապրելու, կիսելու Իր յաւիտենական երջանկութիւնն ու սրբութիւնը: Ադամի եւ Եւայի մեղսագործութիւնից յետոյ, երբ մարդկութիւնը իր փառասիրութեան, հպարտութեան պատճառով, ինքն իրեն հեռացրեց Աստծոյ հետ մտերմութիւնից, եւ Եդեմի պարտեզից վտարուեց դէպի անապատ, Աստուած չլքեց մարդկութեանը, այլ պահեց իր անսահման հայրական սիրոյ եւ գուրգուրանքի մէջ. իր մարգարէների միջոցով հրաւիրում էր վերականգնել Իր հետ կորսուած մտերմութիւնը, վերադառնալ Իր ընտանիքը, Իր հայրական գիրկը: Հրեաները ընտրուեցին Աստծոյ կողմից՝ որպէսզի առաջինը վերադառնան Աստծոյ ընտանիք եւ ապա լինեն միջոց՝ միւս ժողովուրդներին եւս հրաւիրելու Աստծոյ ընտանիքի մէջ: Աստուած հրեաների հետ մի քանի անգամ ուխտ կնքեց, որպէսզի հրեաները պարտաւորուած զգային հաւատարիմ մնալու Տիրոջը: Բայց չնայած Աստծոյ ողորմածութեան բազում արտայայտութիւններին, հրեայ ժողովուրդը դարերի ընթացքում բազմիցս դաւաճանեց Աստծուն. մարգարէները դատապարտում էին իրենց ժողովրդի պահուածքը եւ դա համարում շնութիւն, իսկ հրեաները լռեցնում էին նրանց՝ սպանելով ու հալածելով: Ի վերջո, ժամանակների լրումին, Աստուած ուղարկեց իր միածին Որդուն, որպէսզի Նա ի մի հաւաքի Իր ցրուած ժողովրդին՝ նոր ուխտ կնքելով նրանց հետ՝ Իր կեանքի գնով, Իր Սուրբ Արիւնով, որ հեղեց խաչի վրայ՝ իւրաքանչիւր մարդ արարածի փրկութեան եւ մեղքերի ներման համար: Աստծոյ Որդին՝ Յիսուս Քրիստոս, ի կատար ածեց Հայր Աստծոյ նախայաւիտենական ծրագիրը՝ հաստատելու Աստծոյ մտերիմների ընտանիքը կամ Աստծոյ արքայութիւնը, որի մասին քարոզում էր Յիսուս եւ դարձնում իրականութիւն: «Յիսուս քարոզում էր Աստծոյ Աւետարանը եւ ասում. «Ժամանակը հասել է, եւ մօտեցել է Աստծոյ արքայութիւնը, ապաշխարեցէ՛ք եւ հաւատացէ՛ք Աւետարանին»[2]:  «Աստծոյ Արքայութիւնը մարդկանց առջեւ սկսում է շողշողալ Քրիստոսի խօսքի, գործերի եւ ներկայութեան մէջ»[3]: Աստծոյ Արքայութիւնն այն իրականութիւնն է, որն աւելի վսեմ է եւ սուրբ, քան ժամանակաւոր, մեղքով ծանրացած այս աշխարհի իրականութիւնը, դա մի իրականութիւն է, որտեղ Աստուած իշխում է բացարձակ կերպով, որտեղ մեղքը ամբողջովին պարտուած է, որտեղ մարդու համար կեանքի միակ առաջնորդը եւ տէրն Աստուած է, որտեղ մարդ, Աստծոյ շնորհով, այնքան զորեղ է, որ միշտ հաղթում է չարին, միշտ հաղթում է աշխարհին՝ բնակուելով Աստոյ ներկայութեան մէջ, զօրացած եւ քաջալերուած Աստծո ներկայութեամբ: Ղուկասի Աւետարանում կայ մի հատուած, որտեղ փարիսեցիները Յիսուսին հարցնում են, թէ երբ պիտի գայ Աստծոյ Արքայութիւնը, որի մասին խօսում էր Ինքը եւ Իրենից առաջ՝ մարգարէները: Յիսուս պատասխանում է. «Աստծու Արքայութիւնը դրսից տեսանելի կերպով չի գալիս, եւ չեն ասի, թէ ահաւասի՛կ այստեղ է կամ այնտեղ, որովհետեւ ահա՛ Աստծու Արքայութիւնը ներսում՝ ձեր մէջ է»[4]: Յիսուս հրեաներին բացատրում է, թէ Աստծոյ Արքայութիւնը նիւթական չէ, այս աշխարհի թագաւորութիւնների նման չէ, այլ անտեսանելի է, հոգեւոր է, կառուցւում է մարդու սրտի մէջ՝ հիմնուելով հաւատքի եւ ապաշխարութեան պատրաստակամութեան վրայ: Հետեւաբար, անկախ մարդկանց մեղքերից, աշխարհի ժամանակաւոր, մեղաւոր, անկատար իրականութիւնից, Աստծուն հաւատացողների համար Աստծոյ Արքայութիւնը արդեն իսկ սկսում է իրականութիւն դառնալ կամ արդե՛ն իսկ իրականութիւն է՝ դեռեւս անկատար, ոչ լիարժէք կերպով՝ Քրիստոսի Եկեղեցու մէջ: Ուրեմն, Եկեղեցին դէպի Աստծոյ Արքայութեան լիակատար հաստատում տանող մի ճանապարհ է, մի հնարաւորութիւն, որ ստեղծեց Տէր Յիսուս Քրիստոս: «Տէր Յիսուս Իր Եկեղեցին հիմնադրեց՝ քարոզելով Բարի Լուրը, այսինքն՝ Աստծո Արքայութեան գալուստը՝ դարեր ի վեր խոստացուած սուրբ գրերի մէջ»[5]:

Այսպիսով, Քրիստոսի հիմնած Եկեղեցին ունի հստակ առաքելութիւն՝ մարդկութեանը առաջնորդել դէպի փրկութիւն եւ Աստծոյ Արքայութեան լիակատար հաստատում, մինչեւ «ժամանակների կատարածը»: Եկեղեցին նման է նաւի, որը մարդկութեանը պէտք է տանի-հասցնի դէպի երանելի նաւահանգիստը, որ կոչւում է «Աստծոյ Արքայութիւն» կամ «Նոր Երկինք եւ Նոր Երկիր»: Նոյեան տապանը, որ փրկեց Նոյին եւ նրա ընտանիքին, եղաւ Եկեղեցու նախատիպը:

Քրիստոս Իր Եկեղեցին հիմնեց տասներկու աշակերտների վրայ, ըստ Իսրայէլի տասներկու ցեղերի թուի: Նրանց առաջնային առաքելութիւնը եղաւ Տէր Յիսուս Քրիստոսին օգնելը, Նրա երկրային առաքելութիւնը կիսելը՝ ապաշխարութիւն քարոզելը, բուժումներ անելը, Աստծոյ Արքայութիւնը կառուցելը: Նրանց միացան եւս եօթանասուներկու աշակերտներ, ձեւաւորուեց մի փոքրիկ համայնք, մի ընտանիք, ովքեր հաւատացին Յիսուսին եւ նրա մէջ տեսան Կենդանի Աստծոյ Որդու ներկայութիւնը, ինչպէս առաջինը դա խոստովանեց Սիմոնը, որի համար էլ Յիսուսի կողմից կոչուեց «Պետրոս», որ նշանակում է վէմ: Երբ Յիսուս Իր աշակերտներին հարցրեց, թէ իրենք ինչ են մտածում Իր մասին՝ ո՞վ է ինքը, Սիմոն Պետրոսը պատասխանեց. «Դու ես Քրիստոսը՝ Կենդանի Աստծոյ Որդին»: Յիսուս պատասխանեց…«Երանի՜ է քեզ, Սիմո՛ն, Յովնանի որդի, որովհետեւ մարմինն եւ արիւնը չէ, որ յայտնեց քեզ, այլ՝ իմ Հայրը, որ Երկնքում է: Եւ ես քեզ ասում եմ, որ դու վէմ ես, եւ այդ վեմի վրայ պիտի շինեմ իմ Եկեղեցին, ու դժոխքի դռներն այն չպիտի հաղթահարեն»[6]:

Ուրեմն, Սիմոնի խոստովանութիւնը, որ հնարաւոր եղաւ միայն Աստծոյ շնորհի կամ յայտնութեան միջոցով, նրան դարձրեց Պետրոս՝ վէմ, որի վրայ շինուեց եւ շինւում է Տիրոջ Եկեղեցին, այսինքն միայն Կենդանի Աստծոյ Որդու հանդէպ վէմի պէս ամուր հաւատքի վրայ է հիմնւում եւ կայանում Տիրոջ Եկեղեցին: Հաւատքի այդ խոստովանութեան հիման վրայ Յիսուս կազմաւորեց իր հոգեւոր ընտանիքը, ստեղծեց նոր՝ հոգեւոր հարազատութեան կամ արիւնակցութիւն, որի շաղախը Իր Արիւնն է, Իր հանդէպ հաւատքն է եւ Հայր Աստծոյ կամքը կատարելու պատրաստակամութիւնը: Երբ Յիսուսին մի անգամ ասացին, թէ նրա մայրը եւ եղբայրները եկել են իրեն տեսնելու, Նա, ցոյց տալով Իր աշակերտներին, ասաց. «Ահա՛ իմ մայրը եւ իմ եղբայրները, որովհետեւ ով կատարում է կամքը իմ Հօր, որ երկնքում է, նա՛ է ինձ եղբայր եւ քոյր եւ մայր»[7]:

Այս նոր ընտանիքի կամ Եկեղեցու հիմնադրումը Քրիստոս իր լրումին հասցրեց՝ Ինքն Իրեն ազատօրէն եւ ի սպառ ընծայաբերելով կամ զոհաբերելով՝ հանուն Իրեն հաւատացող մարդկութեան փրկութեան. «Սիրեց իւրայիններին, ի սպառ սիրեց նրանց»[8]: Քրիստոսի ի սպառ սիրոյ ամենակատարեալ արտայայտութիւնը եղաւ նախ Սուրբ Հաղորդութեան հաստատումը՝ խորհրդաւոր ընթրիքի սեղանի շուրջ, որը առաջին Սուրբ Պատարագն է, որ մատուցեց Ինքը Տէրը: Վերջին ընթրիքն Իր առաքելաների հետ իրականում առաջինն է այն բազում ընթրիքների, որոնք կատարւում են Սուրբ Պատարագի ժամանակ եւ որոնցից իւրաքանչիւրի ժամանակ Սուրբ Սեղանին Յիսուս Քրիստոս շարունակում է Ինքն Իրեն մատուցել՝ որպէս Զոհ՝ շատերի մեղքերի քաւութեան եւ թողութեան համար՝ Իր Մարմինն ու Արիւնը տալով մեզ որպէս կերակուր, ճիշտ ինչպէս տուեց աշակերտներին՝ վերջին ընթրիքի ժամանակ: Տէր Յիսուս Քրիստոս կամեցաւ, որ Սուրբ Հաղորդութիւնը լինի Իր հետ այս երկրային կեանքում միանալու ամենավսեմ եւ խորհրդաւոր հնարաւորութիւնը, կամեցաւ որ Սուրբ Հաղորդութիւնը լինի Խաչի վրայ Իր զոհաբերութիւնը մեզ համար այսօր ներկայ դարձնելու, այն վերապրելու եւ հասկանալու ամենակատարեալ հնարաւորութիւնը, որ Սուրբ Հաղորդութիւնը լինի ոչ միայն Իր հետ, այլեւ միմեանց հետ միանալու եւ Քրիստոսի հետ միասին մէկ անբաժանելի հոգեւոր մարմին դառնալու աստուածատուր, եզակի հնարաւորութիւն, շաղախ, Իր Արեամբ հաստատուած եւ սնուող հոգեւոր արիւնակցութիւն, որո՛վ միայն կարելի է կայացնել եւ ամրացնել Իր Սուրբ Եկեղեցին: Այլ խօսքով, միասնական Սուրբ Հաղորդութիւնն է՝ Քրիստոսի հաստատած մէկ անբաժանելի Եկեղեցու միութեան հիմքը եւ սկզբունքը:

Սուրբ Հաղորդութիւնը կամ Քրիստոսի ինքնանուիրումը, սպառումը՝ հանուն մարդկութեան փրկութեան, իր լրումին հասաւ Խաչի վրայ Իր մահով, որտեղից, ըստ էութեան, ծնունդ առաւ Իր Եկեղեցին. Նա եղաւ այն ցորենի հատիկը, որն իր կեանքը տալիս է, որպէսզի նոր ցորենի հասկ բուսնի, նոր կեանք լինի: Քրիստոս Իր մահով խաչին գամեց Իրեն հաւատացողների մեղքերի պարտամուրհակը, դարձաւ փրկագին՝ վճարուած մեր մեղքերի դիմաց, Աստծուց հեռացած մեղաւոր մարդկային բնութիւնը լիովին սրբեց ու դարձեալ ընծայեց Աստծուն՝ որպէս անուշահոտ մի նուէր, մեզ դարձեալ դարձրեց Աստծոյ մէկ ընտանիքի անդամներ: «Եկեղեցու սկիզբն ու աճումը նշանաւորուած են այն արեամբ եւ ջրով, որ հոսեցին Խաչեալ Յիսուսի ծակուած կողից»[9]: «Ինչպէս Եւան արարուեց քնած Ադամի կողից, այնպէս էլ Եկեղեցին ծնուեց Քրիստոսի խոցուած սրտից, որ մեռաւ խաչի վրայ», Սբ. Ամբրոզիուս:

Աշակերտները սա հասկացան միայն Հոգեգալուստից յետոյ, երբ լցուեցին Սուրբ Հոգու ներկայութեամբ եւ շնորհներով ու սկսեցին շարունակել Քրիստոսի երկրային առաքելութիւնը՝ քարոզելով ապաշխարութիւն, Աստծոյ Արքայութիւնը, բուժումներ անելով, շատերին մկրտելով եւ կազմաւորելով առաջին համայնքները կամ եկեղեցիները, որոնք միասին կազմում էին Տիրոջ մէկ, անբաժանելի, սուրբ, կաթողիկէ Եկեղեցին:

Ի՞նչ է նշանակում՝ Եկեղեցին «կաթողիկէ» է եւ «մէկ» է

Քրիստոս Իր Եկեղեցին հիմնեց ոչ միայն իսրայէլացիների, այլեւ բոլոր ժողովուրդների համար: Աստուած ի սկզբանէ իսրայէլացիներին ընտրեց որպէս իր խօսքն աշխարհին փոխանցող ժողովուրդ՝ ոչ թէ նրանց ցեղային որակների, առանձնայատկութիւնների համար, այլ՝ Աբրահամի հաւատքի համար, Աստծոյ ընտրութիւնը եւ ուխտը միշտ հիմնուած է հաւատքի եւ հաւատարմութեան վրայ: Փրկութեան լուրը համընդհանրական է, բոլոր ազգերի համար է, Եկեղեցին բոլոր ժողովուրդների փրկութեան եւ նրանց Քրիստոսի շուրջ համախմբելու համար է: Իր համբարձումից առաջ Յարուցեալ Քրիստոսն իր աշակերտներին պատուիրեց գնալ եւ մկրտել բոլոր ազգերին Սուրբ Երրորդութեան անունով եւ նրանց սովորեցնել պահել Իր բոլոր պատուիրանները (Տէ՛ս՝ Մտթ. 28, 19): Առաքեալները Հոգեգալստեան օրը, Սուրբ Հոգով լցուած, սկսեցին խօսել տարբեր ժողովուրդների լեզուներով, որպէսզի կարողանային քարոզել բոլոր ժողովուրդներին եւ վերականգնել ազգերի միասնութիւնը՝ Եկեղեցու հովանու ներքոյ, Քրիստոսի առաջնորդութեամբ: Այդ պատճառով էլ Քրիստոսի հիմնած Եկեղեցին կոչւում է «կաթողիկէ»՝ յունարէն καθόλου (katholou) «ընդհանուր, ընդհանուրի համար» բառից: Աստուած Քրիստոսի եւ Նրա Սուրբ Եկեղեցու միջոցով ամբողջ մարդկութեանը հրաւիրում է վերականգնել Իր հետ մտերմութիւնը, հոգեւոր հարազատութիւնը, վերականգնել մարդկային այն ճշմարիտ արժանապատւութիւնը, որը հիմնուած է Աստծո զաւակ լինելու անջնջելի փաստի վրայ, որը սակայն աղտոտուել է մարդային մեղքի եւ դաւաճանութեան, անտարբերութեան, անհաւատութեան պատճառով: Աստծո փրկութեան խոստումը ուղղուած է աշխարհի բոլոր ժողովուրդներին՝ հարգելով եւ սիրելով նրանց ազգային, մշակութային, գենային առանձնայատկութիւնները, բնորոշ գծերը: Հետեւաբար, Քրիստոսի Կաթողիկէ Եկեղեցին չի կարող լինել միայն մէկ ազգինը, այլ վերազգային է: Եկեղեցին կոչուած է բոլոր ազգերին միաւորելու իր մայրական գրկում, որովհետեւ բոլոր ազգերի հոգեւոր մայրն է: Պատահական չէ, որ Սուրբ Մարիամ Աստուածածինը կատարեալ Եկեղեցու կերպարն է՝ իր անարատութեամբ եւ Աստծոյ հաւատարիմ աղախինը լինելու փաստով: Մարիամն իր հնազանդութեամբ ծնեց Յիսուսին եւ բացեց փրկութեան դուռը, Քրիստոսի կողմից հռչակուեց Մայր Եկեղեցու եւ միշտ շարունակում է իր մայրական պաշտպանութեամբ եւ բարեխօսութեամբ ծնել նոր հաւատացեալ զաւակներ եւ բոլորին միաւորել մէկ կաթողիկէ Եկեղեցու մէջ:

Աստուած Եկեղեցու միջոցով բոլոր ժողովուրդներին հրաւիրում է, խոստանում է եւ շնորհում է բոլոր միջոցները՝ հասնելու լիակատար ազատութեան մեղքի գերութիւնից, հասնելու Իր հետ յաւիտենական երջանկութեան՝ նոր՝ առաւել արդար եւ բարի մարդկային հասարակարգ կառուցելու միջոցով, Աստծո Արքայութիւնը լրումին հասցնելու միջոցով, ստեղծելու մի նոր իրականութիւն, որտեղ մարդ անհատի եւ իւրաքաչիւր ազգի արժանապատւութիւնը անսահման մէծ արժէք ունեն եւ գնահատուած են, բոլորը սիրուած են անսահմանօրէն, բոլորն ազատ են եւ կոչուած են լիարժէքօրեն դրսեւորելու իրենց աստուածատուր տաղանդները, հոգեւոր, բարոյական ներուժը, սրբութիւնը, սէրը ուրիշ ազգերի հանդէպ, բոլորը կոչուած են խաղաղութիւն կառուցելու: Ինչպէս Աստուած սիրում եւ հարգում է իւրաքանչիւր մարդ արարածի՝ որպէս իր զաւակի եւ եզակի ստեղծագործութեան, այնպէս էլ Քրիստոսի Կաթողիկէ Եկեղեցին կոչուած է սիրելու եւ հարգելու իր իւրաքանչիւր անդամին՝ որպէս Աստծոյ եզակի եւ անսահմանօրէն արժեքաւոր ստեղծագործութեան: Ուստի, Կաթողիկէ Եկեղեցու մէջ մտնող իւրաքանչիւր ազգ կոչուած է պահելու եւ զարգացնելու իր ազգային ինքնութիւնը, դէմքը, ծէսը, աւանդոյթները, լեզուն, մշակոյթը, հոգեւոր երաժշտութիւնը, արուեստը՝ բայց որպէս հիմք ունենալով նոյն միասնական հաւատքը, դաւանանքը, որն ունի Կաթողիկէ կամ Ընդհանրական Եկեղեցին՝ հիմնուած Տիրոջ Աւետարանի վրայ: Որովհետեւ միայն Տէր Յիսուս Քրիստոսի մէկ Ընդհանրական Եկեղեցու մէ՛ջ եւ Ընդհանրական Եկեղեցու հետ միութիւնը պահելո՛վ է, որ իւրաքանչիւր ազգ կարող է լաւագոյնս զարգացնել եւ դրսեւորել իր ներուժը եւ ինքնութիւնը:

Կաթողիկէութեան կամ ընդհանրականութեան նպատակը բոլորին միեւնոյն բարի լուրը աւետելն է հաւասարապէս՝ անկախ ազգութիւնից, սոցիալական դիրքից, բոլորին դէպի Աստուած առաջնորդելն է, բոլորին ի մի հաւաքելն է, որպէսզի, ըստ Քրիստոսի խօսքի, «լինի մէկ հոտ եւ մէկ հովիւ»[10]:

Այլ խօսքով՝ Եկեղեցում ընդհանրականութիւնը գեղեցիկ է միասնականութեան մէջ, բազմազանութիւնը՝ միութեան մէջ, շատը՝ մէկի մէջ: Քրիստոսի Ընդհանրական Եկեղեցում չի կարող միութիւն չլինել, որովհետեւ Եկեղեցու միութեան սկզբունքը կամ գլուխը մէկ է՝ Տէր  Յիսուս Քրիստոս. «Որովհետեւ մարդացեալ Որդին Իր Խաչով բոլոր մարդկանց հաշտեցրեց Աստծոյ հետ՝ վերականգնելով բոլորի միութիւնը՝ մէկ ժողովրդի մէջ եւ մէկ մարմնի մէջ»[11]: Եկեղեցին մէկ է իրեն առաջնորդող Սուրբ Հոգով, որ բխում է Հօրից եւ Որդուց. «Սուրբ Հոգին, որ բնակւում է հաւատացեալների մէջ եւ լիուլի լցնում է եւ առաջնորդում է ամբողջ Եկեղեցին, իրականացնում է հաւատացեալների այդ զարմանալի հաղորդակցութիւնը եւ այնքան սերտօրէն է նրանց միացնում Քրիստոսի մէջ, որ հենց Ինքն է Եկեղեցու միութեան հիմքը»[12]: Ուրեմն մէկ լինելը Եկեղեցու ճշմարիտ էութիւնն է՝ լինել մէկ Քրիստոսի հետ եւ լինել մէկ միմեանց հետ:

Եկեղեցու մէջ ազգերի, մշակոյթների, լեզուների, մարդկային անհատականութիւնների, շնորհների, տաղանդների, Աստծոյ պարգեւների բազմազանութիւնը ոչ թէ խոչընդոտում, այլ գեղեցկացնում եւ առաւել հարստացնում է միութիւնը՝ պայմանով, որ Եկեղեցու բոլոր անդամների միջեւ լինի նոյն հաւատքը, նոյն յոյսը, կենդանի հաղորդութիւն, կենդանի կապ, յարաբերութիւն, եղբայրասիրութիւն, ընդհանուր առաքելութիւն կատարելու պատրաստակամութիւն, գերիշխի սէրը եւ փոխըմբռնումը, ոչ թէ ատելութիւնը, վեճերը, նախանձը, գաղափարական կամ դավանական շեղումները, փոխադարձ մեղադրանքները, դատապարտութիւնները, հայհոյախօսութիւնները, ինքնամեկուսացումը, հպարտութիւնը, որոնք քանդում են ամէն տեսակ միութիւն եւ ընտանիք: Ցանկացած գժտութիւն Եկեղեցում վիրավորում է ընտանիքի գլխին՝ Յիսուս Քրիստոսին եւ վիրաւորում է մեր բոլորի Սուրբ Մօրը՝ Մարիամ Աստուածածնին:

Որպէսզի բոլորը կիսեն նոյն հաւատքը, նոյն յոյսը, եղբայրասիրութիւնը եւ լինեն մէկ, ինչպէս Քրիստոս եւ Հայրն են մէկ, ինչպէս Սուրբ Երրորդութիւնն է մէկ, անհրաժեշտ են այդ միութեան պահպանութեան նաեւ տեսանելի նշանները՝ 1. առաքեալներից ժառանգած նոյն ուղղափառ դաւանանքը, 2. Սուրբ Խորհուրդների միասնական մատակարարումը՝ տարբեր լեզուներով եւ տարբեր ծէսերով, 3. առաքելական հաջորդականութեան պահպանումը՝ քահանայական եւ եպիսկոպոսական ձեռնադրութեան միջոցով, որն ապահովում է համաձայնութիւնը՝ Աստծոյ ընտանիքի ներսում[13]: Ուզում եմ յատկապէս շեշտել Սուրբ Պատարագի միասնական կատարումը՝ որպէս միութեան ամենահստակ ցուցիչ, երբ նոյն Սուրբ սեղանի շուրջ Տիրոջ Սուրբ Մարմնին միասնաբար հաղորդւում են տարբեր ազգերի ներկայացուցիչներ՝ հայը եւ ֆրանսիացին, ռուսը, ամերիկացին, աֆրիկացին, սպիտակամորթը եւ սեւամորթը. որքա՜ն խորհրդաւոր ու գեղեցիկ է այդ տեսարանը եւ զգացողութիւնը, դա՛ է նշանակում լինել մէկ սիրտ եւ մէկ հոգի, ճիշտ ինչպէս առաջին եկեղեցին, որի մասին վկայում է Գործք Առաքելոցը:

Եկեղեցու միութեան պահպանութեան եւ ամրացման իւրայատուկ գրաւական է Հռոմի Սրբազան Քահանայապետը, ով հաջորդն է Պետրոս առաքեալի, ում Տէր Յիսուս Քրիստոս կարգեց «վէմ» Եկեղեցու, աւագը առաքեալների՝ նրան ասելով. «…քեզ պիտի տամ երկնքի արքայութեան բանալիները, եւ ինչ որ մի անգամ կապես երկրի վրայ, կապուած պիտի լինի երկնքում։ Եւ ինչ որ արձակես երկրի վրայ, արձակուած պիտի լինի երկնքում»[14]: Իսկ Ղուկասի աւետարանում Յիսուս ասում է Պետրոսին. «Սիմո՛ն, Սիմո՛ն, ահա սատանան ուզեց ձեզ ցորենի նման մաղել։ Բայց ես աղօթեցի քեզ համար, որպէսզի քո հաւատը չպակասի, եւ դու, երբ վերադառնաս ինձ, հաստատես քո եղբայրներին»[15]։  Այսօր էլ սատանան, «առիւծի պէս մռնչալով փնտրում է, թէ ում կուլ տայ», ըստ Պօղոսի խօսքի եւ ուզում է մեզ ցորենի նման մաղել, թուլացնել մեր հաւատը, միութիւնը, հոգեւոր ինքնութեան գիտակցութիւնը, բայց Յիսուս միշտ աղօթում է Պետրոսի հաջորդի՝ այսօրուայ Սրբազան Քահանայապետի համար, որ երկրի վրայ կարողանայ պահպանել Իր Սուրբ Կաթողիկէ Եկեղեցու միութիւնը, հաստատի մեզ բոլորիս հաւատքի, յոյսի եւ սիրոյ մէջ, որպէսզի կարողանանք վկայել մեր միութիւնը, մեր միասնականութիւնը ամբողջ Ընդհանրական Եկեղեցու հետ եւ փոխադարձ սիրով հարստանանք միմեանցով, մեր ունեցած հոգեւոր եւ բարոյական ընդհանրական գանձարանի արժէքներով: Ուրեմն, Յիսուսի աւետարանական այդ պատգամի վրայ է հիմնուած մեր որդիական հնազանդութիւնը Հռոմի Սրբազան Քահանայապետին եւ Սուրբ Աթոռին եւ մեր աղօթքը նրա համար:

5-րդ դարի հայ պատմիչ Եղիշէն գրում է.

«Ինչպէս Պետրոսն իր անձը շինեց Քրիստոսի վրայ՝ իր մահվան վկայութեամբ, նույնպես էլ Եկեղեցին շինուեց Պետրոսի հաւատքի վրայ ոչ միայն Հռոմում, այլեւ՝ բոլոր քաղաքներում եւ գիւղերում, մեծերից մինչեւ փոքրերը. նոյն հաւատքը, նոյն հիմքը եւ նոյն հաստատութիւնը»[16]:

Հայ Կաթողիկէ Եկեղեցին, մէկ անբաժանելի մասն է կազմում Ընդհանրական Կաթողիկէ Եկեղեցու՝ դեռեւս Սուրբ Գրիգոր Լուսաւորչի ժամանակներից հաւատարիմ մնալով Եկեղեցու միութեան եւ կաթողիկէութեան տէրունաւանդ անխախտելի սկզբունքին: Այդ միութեան շնորհիւ հայ ժողովուրդը կարողացել է հարստացնել իր հոգեւոր-ազգային ինքնութիւնը, մշակոյթը, կայանալ որպէս ազգ եւ լինել մրցունակ աշխարհում՝ իր հերթին հարստացնելով ուրիշ ազգերի մշակոյթը եւ ամբողջ քրիստոնէական քաղաքակրթութիւնը: Ահա՛, թէ ինչ է գրում Հայ Կաթողիկէ Եկեղեցու 15-րդ Կաթողիկոս Պատրիարք Կարդինալ Գրիգոր Պետրոս Աղաջանեանը՝ իր 1950թ. «Մխիթար եւ Աբրահամ Արծիւեան» ուղերձում.

«Պատմութիւնը վկայ է, թէ Հայ Եկեղեցին ապրած է իր ամենափայլուն շրջանները, երբ եղած է յարաբերութեան եւ միութեան մէջ Կաթողիկէ Եկեղեցւոյ հետ: Մեր Ոսկեդարը-հինգերորդ դարուն-փթթեցաւ եւ ուռճեցաւ, երբ գոյութիւն ունէր այդ միութիւնը, երբ հայ հայրապետները կմասնակցէին տիեզերական ժողովներուն, երբ մեր թարգմանիչները կհաճախէին հունական կեդրոններ՝ միացած իրենց կարգին Հռոմի Սուրբ Աթոռին, հմտանալու սուրբգրային, աստուածաբանական եւ այլ գիտութեանց մէջ, եւ ատով կհայթայթէին հայ ժողովուրդին հոգեւոր առողջ սնունդ եւ ուղղափառ վարդապետութիւն, եւ կը յորինէին մատեաններ՝ լի կաթողիկէ հոգւով, որոնք ցայսօր մեր պարծանքն են եւ միանգամայն մեր գոյատեւման անխորտակելի կռուաններ»[17]:

Կաթողիկէ Եկեղեցու մէկ մասը լինելու շնորհիւ աշխարհն աւելի լաւ ճանաչեց մեր հոգեւոր, գրական արժէքները: Մէկ վառ օրինակ. հայ կաթողիկէ եպիսկոպոսների նախապատրաստական աշխատանքների շնորհիւ 2015թ. ապրիլի 12-ին Ն. Ս. Ֆրանցիսկոս Սրբազան Քահանայապետը Սուրբ Գրիգոր Նարեկացուն հռչակեց Կաթողիկէ Եկեղեցու «Տիեզերական Վարդապետ», իսկ 2016թ. հունիսի 25-ին, Երեւանում միութենական աղօթքի ժամանակ մեջբերումներ արեց «Մատեան ողբերգութեան» աղօթագրքից՝ այն անուանելով «հայ ժողովրդի հոգեւոր սահմանադրութիւն»: Քահանայապետը տողեր ընթերցեց նաեւ Սուրբ Ներսէս Շնորհալուց՝ միութեան մասին, որը օգտակար է լսել բոլորիս. «Սուրբ Ներսէսը զգում էր նաեւ փոխադարձ սէրը կրկնապատկելու անհրաժեշտութիւնը, որովհետեւ միայն սէ՛րն է ի վիճակի դարմանելու հիշողութիւնը եւ բուժելու անցեալի վէրքերը. միայն սէրն է ջնջում նախապաշարումները եւ թոյլ տալիս ընդունել, որ եղբօր հանդէպ բաց լինելը մաքրում եւ բարուօքում է սեփական համոզումները…«Թերությունները ծածկենք միասնական սիրով» (Ներսէս Շնորհալի Կաթողիկոս Հայոց, «Նամակք», Վենետիկ, 1873, 316)»:

Նոյն օրը՝ 2016թ. հունիսի 25-ին, մի քանի ժամ առաջ, Ֆրանցիսկոս Սրբազան Քահանայապետը Սուրբ Պատարագ մատուցեց Գիւմրիում: Իր քարոզում Քահանայապետը ասաց հետեւեալը. «Կոչուած ենք միշտ կառուցելու եւ վերակառուցելու հաղորդութիւնը՝ առանց երբեք հոգնելու, կամուրջներ սարքելու, ոչ թէ՝ պարիսպներ կամ բաժանարար պատնեշներ: Հայ ժողովուրդը միշտ աւելի միացած թող լինի հաւատի եւ սիրոյ մէջ, եւ հաւատացեալները պէտք է կարողանան լաւագոյն օրինակը տալ` համագործակցելով միմեանց հետ, փոխադարձ հարգանքով եւ երկխօսութեամբ` իմանալով, որ  «միակ մրցոյթը, որ հնարաւոր է Տիրոջ աշակերտների միջեւ` ստուգելն է, թե ո՛վ է ի վիճակի՝ առաւել մեծ սէր նուիրելու» (Յովհաննէս Պօղոս Բ)»:

Սա՛ է կաթողիկէ լինելու տրամաբանութիւնը՝ սնուել Կաթողիկէ Եկեղեցու ընդհանրական գանձարանից՝ առաւել մեծ սէր նուիրելու համար:

Ուստի, սիրելի՛ երիտասարդներ, կաթողիկէ հայ լինելը մեզ համար ուրախութեան, հպարտութեան, ցնծութեան մի առիթ է, որովհետեւ դա մեզ համար նշանակում է լինել հաւատարիմ Տէր Յիսուս Քրիստոսի կաթողիկէ, մէկ Եկեղեցուն, նշանակում է ձգտել դարմանել տարաձայնութիւնները, բաժանումները, լինել եղբայրասէր, խաղաղասէր ու բաց՝ մեր համայնակիցների, մեր ազգի բոլոր քոյրերի եւ եղբայրների առջեւ, նմանուել Քրիստոսին՝ մեր կեանքով եւ առաքելական խանդավառութեամբ:

 Ինչպէ՞ս գործնականում վկայել կաթողիկէ պատկանելութիւնը

Այս եւ երիտասարդական այլ միասնական նախաձեռնութիւնները մեր կաթողիկէ պատկանելութիւնը վկայելու լաւագոյն հնարաւորութիւն են: Այս ձեռնարկները, կանոնաւոր օրակարգով գործող երիտասարդական միութիւնների, շարժումների ձեւաւորումը կօգնեն զարգացնել մեր միասնականութիւնը, կայանալ որպէս համայնք, եկեղեցի, միասին խորհրդածել մեր առջեւ ծառացած հոգեւոր, բարոյական, սոցիալական խնդիրների մասին, միասին մտածել դրանց լուծումները գտնելու ուղիների մասին, որոնք առաւել ճիշտ եւ Աւետարանին համապատասխան ձեւով գտնել մեզ օգնում է Կաթողիկէ Եկեղեցին՝ իր վիթխարի գանձարանով, յատկապէս, կաթողիկէ սոցիալական ուսմունքի ժամանակակից փաստաթղթերով. դրանք տալիս են շատ հարցերի պատասխաններ եւ ուղենշում են ճիշտ լուծումները: Հարկաւոր է այդ միութիւնների միջոցով նաեւ սկսել համագործակցութիւն՝ այլ երկրներում գործող կաթողիկէ երիտասարդական կառոյցների հետ, կատարել փորձի փոխանակում, արժէքների փոխանակում, զարգացնել յարաբերութիւններ եւ միասնական նախաձեռնութիւններ՝ համայնքներում առաքելութիւններ կատարելու համար՝ կամաւորական աշխատանքի, բարեգործութեան, հոգեւոր կրթության, ուխտագնացութիւնների կազմակերպման միջոցով: Իրականացնել եղբայրասիրական, կարիքաւորներին խնամելու բարեգործական ծրագրեր՝ բոլորի համար՝ անկախ դաւանական կամ այլ պատկանելութիւնից՝ անվերապահ սէր ցուցաբերելով բոլորի հանդէպ, ովքեր օգնութեան կարիք ունեն:  Այս ամէնը սկսելու համար հարկաւոր է, նախեւառաջ, սկսել առաւել լայնացնել մեր հոգեւոր, մտաւոր հետաքրքրութիւնների շրջանակը, լայն մտածել, մեծ բաներ երազել, խանդավառուել հոգեւոր-հասարակական առաքելութիւն կատարելու իդեալներով, Յիսուսի հետքերով քայլելու երազանքով, խաչ կրելու պատրաստակամութեամբ, սեփական փոքր համայնքի մէջ մեծ երազանքներ իրականութիւն դարձնելու վճռակամութեամբ: Մեզ հարկաւոր է կամք ունենալ՝ առաւել լաւ ճանաչելու Տէր Յիսուս Քրիստոսի Անձը եւ ինքներս մեզ, որովհետեւ դա կլինի մեր մարդկային ազատութեան լիակատար ապրումի սկիզբը.

«Եւ կը ճանաչէք ճշմարտութիւնը, եւ ճշմարտութիւնը ձեզ կազատի», Յվհ. 8, 32:

Տ. Յովսէփ քհնյ. Գալստեան

Համայնքային երիտասարդաց օրեր-III-ի համար, 24 Յուլիսի, 2019թ.   

[1] Տէ՛ս՝ Քրիստոնէական Կաթողիկէ Եկեղեցւոյ, 759

[2] Մրկ. 1, 15

[3] «Լոյս հեթանոսաց» (Lumen Gentium), 5

[4] Ղկ. 17, 20-21

[5] Lumen Gentium, 5

[6] Մտթ. 16, 17-18

[7] Մտթ. 12, 49-50

[8] Յվհ. 13, 1

[9] LG, 3

[10] Յվհ, 10, 16

[11] Gaudium et Spes, 78, 3, Քրիստոնէական Կաթողիկէ Եկեղեցու, 813

[12] Unitatis redintegratio, 2, Քրիստոնէական Կաթողիկէ Եկեղեցու, 813

[13] Unitatis redintegratio, 2, Lumen gentium 14, Քրիստոնէական Կաթողիկէ Եկեղեցու, 816

[14] Մտթ.16:16-19

[15] Ղկ., 22:31

[16] Եղիշէ, մատենագրութիւն

[17] Գրիգոր Պետրոս ԺԵ Աղաջանեան, «Հովուական թուղթեր»