Գերյարգելի Առաջնորդական Տեղապահ Վարդապետ,

Քահանայութեան մէջ Հոգեշնորհ Եղբայրներ,

Աստծոյ նուիրեալ քրիստոսասէր Քոյրեր,

Մեծարգոյ եւ սիրելի քոյրեր եւ եղբայրներ ի Քրիստոս,

Առաջնորդական Տեղապահի՝ Գերյ. Հ. Գառնիկ Ծ.Վրդ. Հովսեփեանի նախաձեռնութեամբ այսօր հաւաքուել ենք քննարկելու Կաթողիկէ Եկեղեցու Եպիսկոպոսական Սինոդի 16րդ Ընդհանուր Ընթացիկ Ժողովի Նախապատրաստական Փաստաթուղթը եւ ճանաչելու դրա բովանդակութիւնը։

Բայց մինչեւ բուն փաստաթղթին անցնելը, կ’ուզենայի մի քանի ներածական տեղեկութիւն հաղորդել ձեզ, որպէսզի աւելի պարզ ու հասկանալի դառնայ, թէ ինչի՛ մասին է խօսքն ընդհանրապէս։

Կաթողիկէ Եկեղեցու Եպիսկոպոսական Սինոդի 16րդ Ընդհանուր Ժողովը, որի աշխատանքները սկսուել են 2021թ. Հոկտեմբերի 10-ին, եւ որը քննութեան է առնելու ինքնին սինոդականութեան թեման, ներկայանում է իրականացման մի մեթոդաբանութեամբ, որն առաջին անգամ է կիրառւում Կաթողիկէ Եկեղեցում։ Այսինքն, այս 16-րդ Ընդհանուր Ժողովը չի կատարուելու միայն Վատիկանում, այլ՝ հինգ մայրցամաքների տեղական Եկեղեցիներից իւրաքանչիւրում։ Անցեալում նման բան չի եղել, որ Եպիսկոպոսական Սինոդը կատարուի ապակենտրոնացած եղանակով։ Սինոդի բացումը տեղական Եկեղեցիներում կատարուել է Կիրակի, 2021թ. Հոկտեմբերի 17-ին։ Այն կատարուելու է եռամեայ ընթացակարգով, ըստ հետեւեալի.

– Առաջին հանգրվան (2021թ. Հոկտեմբերից մինչեւ 2022թ. Ապրիլ). այս հանգրվանը վերաբերւում է թեմական Եկեղեցիներին.

– Երկրորդ հանգրվան (2022թ. Սեպտեմբերից մինչեւ 2023թ. Մարտ). գումարուելու են մայրցամաքային նիստեր.

– Երրորդ եւ վերջին հանգրվան (2023թ. Հոկտեմբեր). այս հանգրվանը վերաբերուելու է Ընդհանրական Եկեղեցուն, եւ սրա իսկ կենտրոնն է հանդիսանալու Եպիսկոպոսական Սինոդի 16-րդ Ընդհանուր Ընթացիկ Ժողովի գումարումը Վատիկանում, որին կհաջորդի առնված որոշումների արդեն գործադրական հանգրվանը, որը կրկին կվերաբերուի տեղական՝ թեմական Եկեղեցիներին։

Ի՞ՆՉ Է ԵՊԻՍԿՈՊՈՍԱԿԱՆ ՍԻՆՈԴԸ

Եպիսկոպոսական Սինոդը հաստատուել է Հռոմի Սրբազան Քահանայապետ Ն.Ս. Պողոս Վեցերորդի կողմից 1965թ. Սեպտեմբերի 15-ին «Առաքելական հոգատարութիւնը» («Apostolica sollicitudo») կոչվող Կոնդակով, ի պատասխան Վատիկանեան Երկրորդ Ժողովին մասնակցած Հայրերի կողմից արտահայտված փափաքի՝ միշտ կենդանի պահելու Ժողովի փորձառութիւնը։ Խօսքը վերաբերւում է ամբողջ աշխարհից հաւաքված կաթողիկէ եպիսկոպոսների ներկայացուցչական ժողովի, որի նպատակն ու առաջադրանքն է իր խորհուրդներով օգնել Սրբազան Պապին Ընդհանրական Եկեղեցու կառավարման եւ վարդապետական ու հովվական հատուկ խնդիրների շուրջ որոշում կայացնելու հարցում։ Այն, հետեւաբար, ունի խորհրդակցական բնույթ։ Ինչպէս ընդգծում է Ն.Ս. Պողոս Վեցերորդ Պապը հիշեալ Կոնդակում, Եպիսկոպոսական Սինոդը «Եկեղեցու կարիքների համաձայն գումարուելու է Հռոմի Սրբազան Քահանայապետի կողմից, – իր հետ խորհրդակցութեան ու համագործակցութեան նպատակով, – ամեն անգամ, երբ Եկեղեցու համընդհանուր բարիքի համար դա նրան կթվայ հարկաւոր»։

Եպիսկոպոսական առաջին Սինոդը գումարուել է 1967 թվականին եւ որպէս թեմա ունեցել է «Կաթողիկէ Հաւատքի պահպանումն ու ամրապնդումը, նրա ամբողջականութիւնը, կորովը, զարգացումը, վարդապետական ու պատմական հետեւողականութիւնը»։

Ի՞ՆՉ Է ՆՇԱՆԱԿՈՒՄ «ՍԻՆՈԴ» ԲԱՌԸ

Սինոդ բառը ծագում է հունարեն «syn-hodos» (սին-հոդոս, կամ առաւել դասական արտասանութեամբ՝ սիւն-հոդոս) բառակապակցութիւնից, որ նշանակում է «քայլել միասին» (բառացի թարգմանութեամբ՝ համ-ընթացք, համընթաց լինել)։ Եպիսկոպոսական Սինոդը, հետեւաբար, վայր է Եպիսկոպոսների միմեանց միջեւ հանդիպման համար՝ Պապի շուրջը եւ Պապի հետ, ո՛վ հենց գումարում է Սինոդը որպէս «խորհրդակցութեան ու համագործակցութեան» միջոց։ Մտքեր, կարծիքներ եւ տեղեկութիւններ փոխանակուելով՝ միասին փնտրում են հովվական լուծումներ, որոնք կարող են վաւերական լինել համաշխարհային մակարդակի վրա։

Միջազգային Աստվածաբանական Հանձնաժողովի կողմից 2018թ.ին հրապարակված փաստաթուղթը, որ կոչւում է «Սինոդականութիւնը Եկեղեցու կեանքում եւ առաքելութեան մեջ», հիշում եւ հիշեցնում է, որ այս բառեզրը եկեղեցական հունարենում արտահայտում է ժողովի հաւաքված լինելու գաղափարը։ Առաջին դարերից սկսած, «սինոդ» էին անվանւում եկեղեցական ժողովները, որ գումարւում էին տարբեր մակարդակների վրայ (թեմական, մարզային կամ նահանգային, պատրիարքական իրաւասութեան, տիեզերական – համաքրիստոնեական), Աստծո Խօսքի լույսի ներքո եւ Սուրբ Հոգու ներշնչմանը հետեւելով՝ որոշումներ կայացնելու համար վարդապետական, ծիսական, կանոնական եւ հովվական խնդիրների շուրջ։ Հունարեն «σύνoδος» բառեզրը լատիներեն թարգմանւում է «sýnodus» կամ «concilium», իսկ հայերեն՝ «ժողով»։ Բայց …

«Սինոդ» եւ «ժողով» բառերի արմատները եկեղեցական հունարենում տարբեր են, թեեւ իմաստը զուգամերձ է։ «Ժողով» եզրը հարստացնում է «սինոդ» եզրի իմաստաբանական բովանդակութիւնը, որովհետեւ «ժողով»ը ծագում է եբրայեցերեն «קָהָל» (քահալ) բառեզրից, որ նշանակում է «ճամբար, բանակում, ի մի հաւաքված մարդկանց խումբ», եւ որից իր հերթին առաջացել է հունարեն «ἐκκλησία» («էքքլեզիա») բառը, որից էլ ապա ծագում է մեր հայերեն «եկեղեցի» բառը։ «Էքքլեզիա»ն ստուգաբանական հարաբերութեան մեջ է «kalein» բայի հետ, որ նշանակում է «կանչել»։ Մինչդեռ «սինոդ»ը, կրկնենք, նշանակում է քայլել միասին։ Ուստի, համադրելով այս երկու բառեզրերը՝ հասկանում ենք, որ քրիստոնեաները կանչված են լինելու սինոդականներ (հունարեն՝ σύνoδοι), միասին քայլողներ, ուղեւորութեան ընկերներ։ «Եկեղեցի»ն դա Աստծո կողմից կանչված եւ ի մի հաւաքված մարդկանց ժողովն է, բանակումը. կանչված՝ քայլելու միասին, վկայելու միասին, աւետելու միասին, պայքարելու եւ հաղթանակելու միասին, թագաւորելու եւ հաւիտեան ապրելու միասին։ Ուստի, ինչպէս տեսնում ենք, այս երկու եզրերն ամփոփ կերպով արտահայտում են քրիստոնեական կեանքի ողջ էութիւնը։

ԵՊԻՍԿՈՊՈՍԱԿԱՆ ՍԻՆՈԴԻ ՎԵՐԱԲԵՐԵԱԼ

ՄԻ ՔԱՆԻ ՀԱՒԵԼԵԱԼ ՏԵՂԵԿՈՒԹԻՒՆ

Եպիսկոպոսական Սինոդը կանոնակարգւում է Կաթողիկէ Եկեղեցու իրաւական Կանոնագրքի 342-348 կանոններով։

Գումարւում, նախագահւում եւ փակւում է միշտ եւ միայն Պապի կողմից։

Կարող է գումարուել երեք ձեւաչափով. ընդհանուր ընթացիկ, ընդհանուր արտակարգ եւ հատուկ։

Եպիսկոպոսական Սինոդին կարող են մասնակցել նաեւ աշխարհականներ, քահանաներ կամ մայրապետներ, եթէ մասնագիտացած են որոշ գիտութիւններում եւ հրաւիրւում են որպէս մասնագետ խորհրդատուներ։

Եպիսկոպոսական Սինոդը գործնական որոշումներ չի կայացնում, այլ միայն՝ խորհուրդներ է ներկայացնում Հռոմի Սրբազան Պապին։ Սովորաբար, Եպիսկոպոսական Սինոդի աւարտին Հռոմի Սրբազան Պապը հրապարակում է հատուկ Կոնդակ՝ Առաքելական Հորդորի տեսքով։

Իր 26 տարի տեւած քահանայապետութեան ընթացքում Սբ. Հովհաննես Պողոս Երկրորդ Պապը նախագահել է 13, իսկ Բենեդիկտոս Տասնվեցերորդ Պապը՝ 5 Եպիսկոպոսական Սինոդի։

————

Այժմ անցնենք ծանոթանալու Կաթողիկէ Եկեղեցու Եպիսկոպոսական Սինոդի 16րդ Ընդհանուր Ընթացիկ Ժողովի Նախապատրաստական Փաստաթղթին եւ ճանաչելու դրա բովանդակութիւնը։ Այն իրեն որպէս նշանաբան կրում է «Սինոդական Եկեղեցի ունենալու նպատակով. հաղորդութիւն, մասնակցութիւն, առաքելութիւն» տիտղոսը։

Մի նոր հասցեատեր

Առաջին անակնկալը, որին հանդիպում ենք, վերաբերւում է Փաստաթղթի հասցեատիրոջը։ Այն ուղղված չէ առանձին ընթերցողների՝ կրելով սոսկ տեղեկատվական բնույթ, թէ ի՛նչ են պատրաստւում անել ժողովի հաւաքված եպիսկոպոսները հեռաւոր Հռոմում։ Ուղղված չէ նաեւ միայն քահանաներին ու եկեղեցականներին։ Ուղղված է, մինչդեռ, տեղական համայնքներին, ժողովրդապետութիւններին, բոլոր քրիստոնեայ արանց եւ կանանց։ Եվ նրանց ուղղված լինելով, այս նախապատրաստական փաստաթուղթը չի ասում նրանց, թէ նրանք ի՛նչ պետք է անեն, այլ՝ ուղղում է հարցեր, որոնց տրուելիք պատասխանները կարող են ծնուել միայն Հաւատքի ամենօրեայ ապրումից. հաւատք, ապրված՝ Համայնքի հետ։

Մի հատված ընթերցենք Նախապատրաստական Փաստաթղթի առաջին երկու հոդվածներից.

«Աստծո Եկեղեցին կանչված է Սինոդի։ […] Այս կանչով՝ Ն.Ս. Ֆրանցիսկոս Պապը ողջ Եկեղեցին հրաւիրում է հարցադրումներ կատարելու այն թեմայի շուրջ, որը վճռորոշ է իր կեանքի եւ իր առաքելութեան համար։ ”Հենց սինոդականութեան ճանապարհն է անցնելիք այն ճանապարհը, որն Աստված ակնկալում է Երրորդ Հազարամեակի Եկեղեցուց”, գրում է նա՝ Ֆրանցիսկոս Պապը[1]։ Այս ճանապարհը […] միաժամանակ պարգեւ է եւ առաջադրանք. միասին քայլելով, եւ անցած ճանապարհի մասին միասին մտորելով, Եկեղեցին կկարողանայ ուսանել, – այն բաներից, որոնց փորձառութիւնը կունենայ քայլ առ քայլ, – թէ ո՛ր ուղղութիւնները կարող են օգնել իրեն՝ ապրելու հաղորդութիւնը, իրագործելու մասնակցութիւնը, բացուելու առաքելութեանը։ Արդարեւ, մեր ”միասին քայլելը” այն է, ինչով առաւելագույնս իրագործւում ու տեսանելի է դառնում Եկեղեցու էութիւնը որպէս Աստծո Ժողովուրդ՝ ուխտաւոր եւ առաքեալ։

Հիմքի մի հարցադրում առաջ է մղում մեզ եւ առաջնորդում. Ինչպե՞ս է իրականանում այսօր, տարբեր մակարդակների վրայ (տեղականից մինչեւ ընդհանրական), այն ”քայլելը միասին”, որը Եկեղեցու համար հնարաւոր է դարձնում Աւետարանի աւետումը, համաձայն այն առաքելութեանը, որ իրեն վստահուել է. եւ որո՞նք են այն քայլերը, որ Հոգին կանչում է մեզ կատարելու՝ աճելու համար որպէս սինոդական Եկեղեցի։

Այս հարցին միասին դիմագրաւելու համար պահանջւում է ունկնդրել Սուրբ Հոգու ձայնը, որը քամու նման ”փչում է ո՛ւր ուզում է, եւ լսում ես նրա ձայնը, բայց չգիտես, թէ որտեղի՛ց է գալիս եւ ո՛ւր է գնում ” (Հվհ 3, 8), միշտ պատրաստակամ մնալով՝ ընդունելու այն անակնկալները, որոնք ճանապարհի ընթացքին Նա անկասկած դնելու է մեր առջեւ» (ՆՓ 1-2)։

Ընդհանուր պատմութեան մեջ

Եպիսկոպոսական Սինոդի նախապատրաստական փաստաթուղթը բացւում է «միասին քայլելու կոչ»ով։ Եվ բոլոր կաթողիկեներին ներկայացւում է մի նոր գաղափար, որն արտահայտւում է «վերահիմնում» բառեզրով։ Ո՛չ թէ բարենորոգում, այլ՝ ուղղակի ու ամբողջական վերադարձ սկզբին, երբ հիմնուեցինք որպէս Քրիստոսի Եկեղեցի։ Կրկնենք. ո՛չ թէ «բարենորոգում» («riforma»), այլ՝ «վերահիմնում»  («rifondazione»)։

Եվ – ահա՛ այստեղ է բուն կետը – եթէ պետք է կատարուի վերահիմնում, հարկաւոր է վերադառնալ Առաքեալների օրերին, երբ Եկեղեցին ժողովական՝ սինոդական էր. երբ Քրիստոսի հաւատացեալները բոլորը «քայլում էին միասին»։

Մի քանի տող ընթերցենք Նախապատրաստական Փաստաթղթի այս հատվածից.

«Հակառակ մեր անհաւատարմութիւններին, Հոգին շարունակում է գործել պատմութեան մեջ եւ ցույց տալ Իր կենարար զորութիւնը։ Մարդկային ընտանիքի եւ Աստծո Ժողովրդի կրած ամեն տեսակ տառապանքների կողմից բացված ակոսի մեջ է հենց, որ սկսել են ծաղկել Հաւատքի նոր բարբառները, եւ նոր արահետներ, որ ի վիճակի են ո՛չ միայն մեկնաբանելու իրադարձութիւնները աստվածաբանական տեսանկիւնից դիտված, այլ՝ նեղութեան մեջ գտնելու այն հիմնաւորումները, որոնցից մղված հարկաւոր է վերստին հիմնել քրիստոնեական եւ եկեղեցային կեանքի ընթացքը։ […]

Չենք կարող մեզ անտեղեակ ձեւացնել իրավիճակների այն բազմազանութեան դիմաց, որոնց մեջ ապրում են քրիստոնեական համայնքները աշխարհի տարբեր տարածաշրջաններում։ Այն երկրների կողքին, ուր Եկեղեցուն անդամակցում է բնակչութեան մեծամասնութիւնը եւ Եկեղեցին մշակութային խարիսխ է հանդիսանում ողջ հասարակութեան համար, կան նաեւ ուրիշ երկրներ, որտեղ կաթողիկեները փոքրամասնութիւն են. կան նաեւ երկրներ, ուր կաթողիկեները, ա՛յլ քրիստոնեաների հետ միասին, ենթարկւում են տարբեր տեսակ հալածանքների, երբեմն շատ դժնի, եւ ո՛չ հազվադեպ՝ մարտիրոսութեան։ […] Հաւասարապէս, հարկաւոր է հաշուի առնել, թէ ինչպե՛ս են քրիստոնեական համայնքի ներսում եւ արտաքին աշխարհի հետ նրա հարաբերութիւններում արձագանք գտնում այն ճեղքվածքները, որոնք հասարակութեան մեջ ներկայ են ազգային, ցեղային, կաստայական եւ հասարակական շերտաւորման կամ մշակութային ու համակարգային բռնութեան ա՛յլ կերպերի պատճառով։

Այս համատեքստի ներսում, սինոդականութիւնը ներկայանում է որպէս մայր պողոտայ Եկեղեցու համար, որը կանչված է նորոգուելու՝ Հոգու ներգործութեան ներքո եւ Խօսքի ունկնդրման միջոցով։ […] Միաժամանակ, ”միասին քայլելու” ընտրութիւնը մարգարեական նշան է մարդկային ընտանիքի համար, որը կարիքն ունի համընդհանուր ծրագրի՝ ի զորու հետամուտ լինելու բոլորի բարիքին։ Մի Եկեղեցի, որ ընդունակ է հաղորդութեան ու եղբայրակցութեան, մասնակցութեան ու փոխօժանդակութեան, հաւատարմութեան այն բանին, ինչը որ քարոզում է, կարող է կանգնել աղքատների ու հետինների կողքին եւ նրանց փոխ տալ իր իսկ ձայնը։ ”Միասին քայլելու” համար հարկաւոր է, որ թույլ տանք, որ Հոգին կրթի մեզ ճշմարտապէս սինոդական մտածողութեան, քաջութեամբ ու սրտի ազատութեամբ մուտք գործելով գործընթացի մեջ այն դարձի, առանց որի անհնարին կլինի ”տեւական բարեկարգումը, որի կարիքը Եկեղեցին, մարդկային ու երկրային հիմնարկ լինելով, միշտ ունի”[2]» (ՆՓ 7-9)։

Սինոդականութիւն եւ նուիրապետական սկզբունք

Սինոդականութիւնն անշուշտ հարկաւոր չէ շփոթել անարխիայի՝ անիշխանութեան հետ։ Սինոդականութեան իրական էութիւնն այն է, որ բոլորը կարողանան արտահայտել իրենց ընկալումներն ու ներշնչումները, առանց սակայն մոռանալու դրանց հարաբերականութիւնը, դրանց մասնակիութիւնը, դրանց պարագայականութիւնը։ Անձնական, անհատական, տեղային ապրումները կարող են Սուրբ Հոգու ներշնչումների արդիւնքն ու արտահայտութիւնը լինել, բայց դրանք պետք է բաղդատութեան, համեմատութեան, երկխօսութեան մեջ դրուեն համանման ա՛յլ արտահայտութիւնների հետ, հասնելու համար եզրակացութիւնների, որոնք կարող են վաւերական լինել Ընդհանրական ողջ Եկեղեցու համար։ Այս պատճառով է, որ սինոդականութիւնը երբեք չպետք է նույնացուի քուեարկութիւնների դեմոկրատիկ համակարգի հետ, որի միակ նպատակը մեծամասնութեան կամքի արտահայտութիւնն է եւ այդ կամքի պարտադրումը փոքրամասնութեանը։ Սինոդականութեան նպատակը – Նուիրապետութեան կշռադատ առաջնորդութեան ներքո – Սուրբ Հոգու ձայնը զանազանելն է եւ աստվածային ճշմարտութեանը համապատասխանող որոշումների հանգելը։

Կրկին, մի քանի միտք մեջբերենք Նախապատրաստական Փաստաթղթից.

«”Այն, ինչը որ Տերը մեզնից ակնկալում է, որոշակի առումով, արդեն իսկ բովանդակված է Սինոդ բառի մեջ”[3], որը ”Եկեղեցու Աւանդութեան մեջ հնամենի ու պատվական բառ է, որի նշանակութիւնը հիշեցնում է Հայտնութեան ամենախորը բովանդակութիւնը”։ Տեր Հիսուսն է, որ Ինքն Իրեն ներկայացնում է որպէս ճանապարհը, ճշմարտութիւնն ու կեանքը (Հվհ 14, 6), իսկ ”քրիստոնեաները, որ Նրա հետեւորդներն են, սկզբնական շրջանում կոչւում էին ճանապարհին հետեւողներ, ճանապարհի աշակերտներ (հմմտ. Գրծ 9, 2; 19, 9.23; 22, 4; 24, 14.22)”[4]։ Սինոդականութիւնը, այս տեսանկիւնից դիտված, շա՜տ աւելին է, քան եկեղեցային հանդիպումների եւ Եպիսկոպոսների ժողովների գումարումը, կամ Եկեղեցու ներքին տնօրինման մի պարզունակ խնդիր։ Այն, մինչդեռ, ”մատնանշում է Եկեղեցու՝ Աստծո Ժողովրդի ապրելակերպի ու գործելակերպի բնորոշ հատկանիշը. Եկեղեցու, որն իր հաղորդութիւն լինելը բացահայտում եւ կոնկրետ կերպով իրագործում է միասին ընթանալու մեջ, միասին հաւաքուելու մեջ եւ իր աւետարանիչ առաքելութեանը իր բոլոր անդամների ակտիվ մասնակցութեան մեջ”[5]։ Այսպիսով միահիւսւում են այն գաղափարները, որոնք Սինոդի տիտղոսի կողմից առաջարկւում են որպէս սինոդական Եկեղեցու կրող առանցքները. հաղորդութիւն, մասնակցութիւն եւ առաքելութիւն։ Այս գլխում համադրաբար լուսաբանենք աստվածաբանական հիմնական հիմնաւորումներից մի քանիսը, որոնց վրայ հիմնւում է այս տեսանկիւնը։

Քրիստոնեական թվագրութեան Առաջին Հազարամեակում ”միասին ընթանալը”, այսինքն՝ սինոդականութեան կիրառումը, Եկեղեցու սովորական ընթացակարգն է եղել. Եկեղեցու, որն ընկալւում է որպէս ”Հոր, Որդու եւ Սուրբ Հոգու միութեան զորութեամբ ի մի հաւաքված Ժողովուրդ”[6]։ Նրանց, ովքեր բաժանում էին եկեղեցային մարմինը, Եկեղեցու Հայրերն ընդդիմանում էին՝ ներկայացնելով ամբողջ աշխարհով մեկ ցրված Եկեղեցիների հաղորդութիւնը, որը Սուրբ Օգոստինոսը նկարագրում էր որպէս «concordissima fidei conspiratio»[7], այսինքն՝ Հաւատքի մեջ բոլոր Մկրտվածների համաձայնութիւնը։ […] Եկեղեցային նման հորիզոնի ներսում է, եկեղեցային կեանքին բոլորի մասնակցութեան սկզբունքից ներշնչված, որ Սբ. Հովհան Ոսկեբերանը կարողանում էր ասել. ”Եկեղեցի եւ Սինոդ բառեզրերը հոմանիշներ են”[8]։ Երկրորդ Հազարամեակում եւս, երբ Եկեղեցին առաւել ընդգծեց նուիրապետական կարգը, այս ընթացակարգը չվերացաւ. եթէ մի կողմից՝ Միջնադարում եւ արդի դարաշրջանում թեմական եւ նահանգային ժողովների գումարումը մեծապէս փաստագրված է Տիեզերական Ժողովների կողքին, ապա միւս կողմից՝ երբ խօսք է գնացել դոգմատիկ ճշմարտութիւնների սահմանման մասին, Պապերը խորհրդակցել են Եպիսկոպոսների հետ՝ ճանաչելու համար ողջ Եկեղեցու Հաւատքը, դիմելով Աստծո ողջ Ժողովրդի «sensus fidei»ի՝ հաւատքի զգացողութեան հեղինակութեանը. Աստծո Ժողովրդի, որն ”անսխալական է հաւատալու գործողութեան մեջ” (Ն.Ս. Ֆրանցիսկոս Պապ, Առ. Հորդ. Աւետարանի բերկրանքը, 119)։

Աւանդութեան այս դինամիզմի վրայ է խարիսխ գցել Վատիկանեան Երկրորդ Տիեզերական Ժողովը։ Այն ընդգծում է, որ ”Աստծուն հաճելի եղաւ սրբացնել եւ փրկել մարդկանց ո՛չ թէ առանձնաբար եւ միմեանց միջեւ առանց որեւէ կապի, այլ՝ կամեցաւ հաստատել նրանց մի ժողովրդի մեջ, որը պետք է ճանաչի Նրան ճշմարտութեան մեջ եւ ծառայի Նրան սրբութեան մեջ” (Վատիկանեան Բ. Ժողով, Վարդ. Սահմ. Լույս ազգաց, 9)։ Աստծո Ժողովրդի անդամները որպէս ընդհանուր բնութագրիչ ունեն Մկրտութիւնը եւ ”թեեւ Քրիստոսի կամքով ոմանք հաստատված են որպէս վարդապետներ, խորհուրդները մատակարարողներ եւ հովիվներ ի նպաստ միւսների, բոլորի միջեւ, սակայն, առկայ է իրական հաւասարութիւն այն հարցերում, որոնք վերաբերւում են արժանապատվութեանը եւ Քրիստոսի Մարմնի կերտման գործին մասնակցութեանը, որն ընդհանուր է բոլոր Հաւատացեալների համար” (Վատիկանեան Բ. Ժողով, Վարդ. Սահմ. Լույս ազգաց, 32)։ Բոլոր Մկրտվածներն, ուստի, մասնակցելով Քրիստոսի քահանայական, մարգարեական եւ թագաւորական պաշտոնին, ”իրենց պարգեւաշնորհների, իրենց կոչումների, իրենց պաշտոնեութիւնների բազմակերպ ու կանոնակարգված կիրարկմամբ” աւետարանման ակտիվ ենթականեր են, լինի անհատաբար, թէ որպէս Աստծո Ժողովրդի ամբողջութիւն։

Տիեզերական Ժողովն ընդգծել է, թէ ինչպէս, Մկրտութեամբ ստացած Սուրբ Հոգու օծման զորութեամբ, Հաւատացեալների ամբողջութիւնը ”չի կարող սխալուել Հաւատքի մեջ, եւ իրեն բնորոշ այս հատկութիւնը նա հայտնի է դարձնում շնորհիվ Հաւատքի գերբնական զգացողութեան՝ ողջ Ժողովրդի, երբ ‘Եպիսկոպոսներից սկսած մինչեւ աշխարհական վերջին Հաւատացեալները’ արտահայտում է հաւատքի եւ բարոյականութեան հարցերում իր ընդհանրական համաձայնութիւնը” (Վատիկանեան Բ. Ժողով, Վարդ. Սահմ. Լույս ազգաց, 12)։ Սուրբ Հոգին է, որ հաւատացեալներին առաջնորդում է դեպի ”ամբողջական ճշմարտութիւնը” (Հվհ 16, 13)։ […]

Հովիվներն, ուստի, որ Աստծո կողմից հաստատուել են իբրեւ ”ողջ Եկեղեցու հաւատքի վաւերական պահապաններ, մեկնաբանողներ ու վկաներ”[9], թող որ չվախենան, հետեւաբար, ականջ դնելու իրենց հանձնված Հոտին։ […] Սուրբ Բենեդիկտոսն ընդգծում է, թէ ինչպէս ”լաւագույն որոշումը Տիրոջ կողմից շատ հաճախ հայտնւում է”[10] նրան, ով աչքի ընկնող դիրք չի գրաւում համայնքի ներսում (Սբ. Բենեդիկտոսի տվեալ դեպքում ՝ կրտսերագույնին). այսպիսով, Եպիսկոպոսները պետք է հոգատարութիւնն ունենան հասնելու բոլորին, որպէսզի սինոդական քայլքի կանոնաւոր գործադրմամբ իրականանայ այն, ինչը որ Պողոս Առաքեալը հանձնարարում է համայնքին. ”Մի՛ հանգցրեք Հոգին, մի՛ արհամարհեք մարգարեութիւնները։ Ամեն բան մաղից անցկացրեք եւ պահեցեք այն, ինչը բարի է” (1Թղ 5, 19-21)։

Իմաստը այս քայլքի, որին բոլորս կանչված ենք, նախեւառաջ բացահայտելն է դեմքը եւ կերպարանքը մի Եկեղեցու, որտեղ ”իւրաքանչիւր ոք սովորելիք ինչ որ մի բան ունի։ Հաւատաւոր ժողովուրդը, Եպիսկոպոսական դասը, Հռոմի Եպիսկոպոսը. մեկը միւսին ունկնդրելով. եւ բոլորը՝ ունկնդրելով Սուրբ Հոգուն՝ ‘Ճշմարտութեան Հոգուն’ (Հվհ 14, 17), ճանաչելու համար այն, ինչը որ Նա ‘ասում է Եկեղեցիներին’ (Հյտ 2, 7)”[11]։ Հռոմի Եպիսկոպոսը, որպէս Եկեղեցու միութեան սկզբունք եւ հիմք, բոլոր Եպիսկոպոսներից եւ բոլոր տեղական Եկեղեցիներից – որոնց մեջ եւ որոնցից մեկնելով գոյութիւն ունի մեկ եւ միակ Ընդհանրական Եկեղեցին (հմմտ. Վատիկանեան Բ. Ժողով, Վարդ. Սահմ. Լույս ազգաց, 23) – պահանջում է վստահութեամբ ու քաջութեամբ մտնել սինոդականութեան ընթացքի մեջ։ Այս ”միասին քայլելու” մեջ խնդրում ենք Սուրբ Հոգուն, որ մեզ օգնի բացահայտել, թէ ինչպէս հաղորդութիւնը – որը միութեան մեջ է հաւաքում պարգեւների, պարգեւաշնորհների, պաշտոնեութիւնների բազմազանութիւնը – առաքելութեան համար է. սինոդական Եկեղեցին դա ”դեպի դուրս ելնող” Եկեղեցի է, միսսիոներական Եկեղեցի, ”որի դռները բաց են” (Ն.Ս. Ֆրանցիսկոս Պապ, Առ. Հորդ. Աւետարանի բերկրանքը, 46)։ Սրան մաս է կազմում կանչը՝ խորացնելու հարաբերութիւնները քրիստոնեական ա՛յլ Եկեղեցիների ու համայնքների հետ, որոնց միացած ենք միակ Մկրտութեամբ։ ”Միասին քայլելու” հեռանկարն, ապա, է՛լ աւելի ընդարձակ է, եւ ընդգրկում է ողջ մարդկութիւնը, որի հետ կիսում ենք ”ուրախութիւններն ու հույսերը, տրտմութիւններն ու տագնապները” (Վատիկանեան Բ. Ժողով, Վարդ. Սահմ. Բերկրանք եւ հույս, 1)։ Սինոդական Եկեղեցին մարգարեական նշան է հատկապէս ազգերի հասարակութեան համար, որն անընդունակ է առաջարկելու մի ծրագիր, որին համաձայն լինեն բոլորը եւ որի միջոցով հետամուտ լինեն բոլորի բարիքին. գործադրել սինոդականութիւնը այսօր Եկեղեցու համար ամենաակնհայտ կերպն է՝ լինելու ”փրկութեան տիեզերական խորհուրդ” (Վատիկանեան Բ. Ժողով, Վարդ. Սահմ. Լույս ազգաց, 48), ”Աստծո հետ ներքին միութեան եւ ամբողջ մարդկային զարմի միութեան նշան եւ գործիք” (Վատիկանեան Բ. Ժողով, Վարդ. Սահմ. Լույս ազգաց, 1)» (ՆՓ 10-15)։

Աստվածաշունչն ընդդեմ հռետորաբանութեան

Այս ամբողջը, որ ասացինք, շատ հեշտութեամբ կարող է փուչ հռետորաբանութեան վերածուել, դատարկ տեղը զրնգացող խօսքերի (հմմտ. 1Կրնթ. 13, 1-3), եթէ հաւատարմութեամբ չունկնդրենք եւ չհետեւենք Աստվածաշնչի պատգամին, ուսուցմանը եւ տված օրինակներին, որոնք մեզ ընծայում են հասկացողութեան այսպէս ասած բանալին եւ հռետորաբանութեան ռիսկից դուրս գալու միակ հնարաւոր ճանապարհը։ Մի կողմից, Նախապատրաստական Փաստաթուղթը առաջարկում է վերընթերցել Գործք Առաքելոց գրքի 10րդ գլխի պատմութիւնը, որը մենք սովորաբար անվանում ենք «Կոռնելիոսի դարձը», բայց որն այժմն հրաւիրված ենք ընթերցելու որպէս «Պետրոս Առաքեալի դարձի պատմութիւնը», այսինքն՝ «Հոգու այն փորձառութեան, որի մեջ Պետրոսն ու քրիստոնեական սկզբնական համայնքը ճանաչում են Հաւատքի դարձի գալու առաջ չարդարացված արգելքներ ու սահմանափակումներ դնելու ռիսկը»։

Միւս կողմից գտնում ենք հիշեցումը այն «հիմնարար սցենարի», որ ընկած է աւետարանական պատմութիւնների հիմքում, երեք դերակատարներով, որոնք կարող են ”պռոտագոնիստ” լինել՝ միմիայն եթէ գործում են միասին. Հիսուսը, Ժողովրդի բազմութիւնը, Առաքեալները. – որոնց աւելանում է նաեւ Աւետարանի լաւ շրջանառութեանը թշնամի հակառակորդի չորրորդ կերպարը։ Խօսքը վերաբերւում է «Հիսուսի տեւական բացվածութեանը՝ հնարաւորինս ամենաընդարձակ լսարանի հանդեպ, […] սովորական կեանքի ”ժողովուրդը”, մարդկային վիճակի ”որեւիցէ մեկը”» (ՆՓ 18)։ Այս տվեալի դիմաց գտնուելով հասկանում ենք, որ «Առաքեալների ընտրութիւնը իշխանութեան ու առանձնացվածութեան բացառիկ դիրքի առանձնաշնորհութիւն չէ, այլ՝ շնորհը օրհնութեան ու հաղորդութեան մի ներառնող ծառայութեան։ Հարուցեալ Տիրոջ Հոգու պարգեւման շնորհիվ Առաքեալները պարտաւոր են պահպանել Հիսուսը տեղը, առանց փոխարինելու Նրան. ո՛չ թէ Նրա ներկայութեան առաջ ֆիլտրեր դնելով, այլ՝ հեշտացնելով Նրա հետ հանդիպումը» (ՆՓ 19)։

Վերադառնանք ընթերցելու Նախապատրաստական Փաստաթղթի համապատասխան հատվածը.

«Իր հիմնական կառուցվածքի մեջ, մի օրիգինալ սցենար ներկայանում է որպէս տեւական կերպ, որով Հիսուսը հայտնւում է ամբողջ Աւետարանի ընթացքում, աւետելով Աստծո Արքայութեան գալուստը։ Խաղի մեջ գտնվող դերակատարները հիմնականում երեքն են (առաւել մեկը)։ Առաջինը բնականաբար Հիսուսն է, բացարձակ պռոտագոնիստը, որին են պատկանում նախաձեռնութիւնները՝ Արքայութեան գալստեան խօսքերն ու նշանները սերմանելով առանց ”անձերի միջեւ նախասիրութիւններ կատարելու” (հմմտ. Գրծ 10, 34)։ Տարբեր կերպերով, Հիսուսը իւրահատուկ ուշադրութիւն է հատկացնում Աստծուց ”բաժանվածներին” եւ հասարակութեան կողմից ”լքվածներին” (աւետարանական բառապաշարով ասված՝ մեղաւորներին ու աղքատներին)։ Իր խօսքերով եւ Իր արարքներով՝ Հիսուսն ընծայում է ազատագրում չարից եւ դարձ դեպի հույսը, հանուն Հայր Աստծո եւ զորութեամբ Սուրբ Հոգու։ Տիրոջն ընդունելու կանչերի ու տրված պատասխանների բազմազանութեամբ հանդերձ, ընդհանուր հատկանիշն այն է, որ հաւատքը միշտ ի հայտ է գալիս որպէս անձի արժեւորում. նրա աղաչանքը լսւում է, նրա դժվարութեանը տրւում է օգնութիւն, նրա պատրաստակամութիւնը գնահատւում է, նրա արժանապատվութիւնը հաստատւում է Աստծո հայեացքով եւ վերադարձւում է հասարակութեան կողմից ճանաչուելու։ […]

Աւետարանական աւետիսն ուղղված չէ միայն սակաւաթիվ լուսաւորեալների (իլլումինատների) կամ նախընտրեալների։ Հիսուսի զրուցակիցը սովորական կեանքի ”ժողովուրդն” է, մարդկային վիճակի ”որեւիցէ մեկը”, որին Նա ուղղակի շփման մեջ է դնում Աստծո պարգեւի եւ փրկութեան կանչի հետ։ Մի վարուելակերպով, որ զարմացնում եւ երբեմն նաեւ գայթակղեցնում է ներկաներին, Հիսուսն Իրեն որպէս զրուցակից է ընդունում բոլոր նրանց, ովքեր մոտենում են Իրեն ամբոխի միջից. լսում է քանանացի կնոջ համառ բողոքարկումը, որով նա չի ցանկանում ընդունել Հիսուսի բերած օրհնութիւնից զուրկ մնալու հանգամանքը (հմմտ. Մտթ 15, 21-28). ծաւալուն երկխօսութեան մեջ է մտնում սամարացի կնոջ հետ, ուշադրութիւն չդարձնելով այն փաստին, որ նա կրոնական եւ հասարակական գետնի վրայ լաւ համբաւ չունեցող կին էր (հմմտ. Հվհ 4, 1-42). արծարծում է ազատ ու երախտագետ հաւատքի ի հայտ գալը ի ծնէ կույրի մեջ, որին պաշտոնական կրոնը մի կողմ էր նետել որպէս շնորհի ազդեցութեան գոտուց դուրս գտնվողի (հմմտ. Հվհ 9)։

Ոմանք առաւել հստակ ու բացահայտ կերպով են հետեւում Հիսուսին, անձնական փորձառութեամբ գործադրելով աշակերտութեան հաւատարմութիւնը, մինչ ուրիշներ հրաւիրւում են վերադառնալու իրենց սովորական կեանքին. բոլորը, սակայն, վկայում են Հաւատքի ուժին, որն իրենց փրկել է (հմմտ. Մտթ 15, 28)։ Հիսուսի հետեւորդների մեջ ցայտուն կերպով առանձնանում է Առաքեալների կերպարը, որոնց Նա Ինքն է կանչում, սկզբից եւեթ, սահմանելով նրանց հեղինակաւոր միջնորդութեան գործին՝ այն հարաբերութեան, որ հաստատւում է ժողովրդի բազմութեան եւ Հայտնութեան ու Աստծո Արքայութեան գալստեան միջեւ։ Այս երկրորդ դերակատարի մուտքը բեմահարթակ տեղի չի ունենում բժշկութեան կամ դարձի շնորհիվ, այլ՝ համընկնում է Հիսուսի կանչի հետ։ Առաքեալների ընտրութիւնը իշխանութեան ու առանձնացվածութեան բացառիկ դիրքի առանձնաշնորհութիւն չէ, այլ՝ շնորհն է օրհնութեան ու հաղորդութեան մի ներառնող ծառայութեան։ Հարուցեալ Տիրոջ Հոգու պարգեւման շնորհիվ Առաքեալները պարտաւոր են պահպանել Հիսուսը տեղը, առանց փոխարինելու Նրան. ո՛չ թէ Նրա ներկայութեան առաջ ֆիլտրեր դնելով, այլ՝ հեշտացնելով Նրա հետ հանդիպումը։

Հիսուսը, Ժողովուրդն իր բազմազանութեան մեջ, Առաքեալները. ահա՛ պատկերն ու խորհուրդը, որ հարկաւոր է շարունակ դիտել ու թափանցել նրա մեջ, որպէսզի Եկեղեցին միշտ աւելի դառնայ այն, ինչ որ է։ Դերակատարներից ոչ մեկը չի կարող դուրս գալ թատերաբեմից։ Եթէ դուրս է հանւում Հիսուսը եւ Նրա տեղը գրաւում է ուրիշ ինչ որ մեկը, Եկեղեցին դառնում է մի պայմանագիր Առաքեալների ու Ժողովրդի միջեւ, որոնց երկխօսութիւնը վաղ թէ ուշ սկսում է հետեւել քաղաքական խաղի տրամաբանութեանը։ Առանց Հիսուսի կողմից մանդատ ստացած եւ Սուրբ Հոգու կողմից կրթված Առաքեալների, աւետարանական ճշմարտութեան հետ հարաբերութիւնը խզւում է եւ Ժողովուրդը ենթակայ է մնում Հիսուսի վերաբերեալ առասպելների կամ իդեոլոգիայի հետեւելու ռիսկին, եւ՛ Նրան ընդունելու, եւ՛ Նրան մերժելու դեպքում։ Առանց Ժողովրդի, Հիսուսի հետ Առաքեալների ունեցած հարաբերութիւնն ապականւում է՝ վերածուելով աղանդաւորական իրականութեան եւ ինքն իր վրայ հիմնվող ու ինքն իրեն ծառայող կրոնի, եւ հետեւաբար՝ քարոզչութիւնը կորցնում է իր լույսը, որ ճառագայթում է այն Ինքնահայտնութիւնից, որն Աստված ուղղում է իւրաքանիւր մարդու, ուղղակի ու անմիջական կերպով, նրան ընծայելով Փրկութիւնը։

Կայ, ապա, ”հաւելեալ” դերակատարը՝ հակառակորդն ու ընդդիմադիրը, որը թատերաբեմ է բերում դիվային բաժանումը միւս երեքի միջեւ։ Խաչելութեան հոգեխռով հեռանկարի առաջ գտնւում են աշակերտներ, որ հեռանում են, եւ ժողովրդի բազմութիւններ, որ փոխում են իրենց դիրքորոշումն ու տրամադրութիւնները։ Բաժանարար նենգ ու խորամանկ խաբեութիւնը – որը, բաժանարար լինելով, հետեւաբար հակառակւում է միասին ընթանալուն – անխտիր կերպով արտահայտւում է կրոնական խստապահանջութեան կերպարանքով, բարոյական պարտադրանքների կերպարանքով, որոնք հաճախ աւելի պահանջկոտ են, քան Հիսուսն Ինքը, եւ մի աշխարհային քաղաքականութեան իմաստութեան հրապուրանքի կերպարանքով, որն հաւակնում է առաւել իմաստուն լինել, քան հոգիների ճանաչումն ու կշռադատումը։ ”Չորրորդ դերակատարի” խաբեութիւններից զերծ մնալու համար հարկաւոր է գործի դնել տեւական դարձը։ Այս առումով հատկանշական է Կոռնելիոս հարիւրապետի դրվագը (հմմտ. Գրծ 10), որ տեղի է ունենում Երուսաղեմի ”ժողովից” քիչ առաջ (հմմտ. Գրծ 15). ժողով, որ կարեւորագույն օրինակ է հանդիսանում սինոդական Եկեղեցու համար։

Դրվագը նախեւառաջ պատմում է Կոռնելիոսի դարձը, որն ուղղակի ստանում է մի տեսակ աւետում։ Կոռնելիոսը հեթանոս էր, ենթադրաբար՝ հռոմեացի, երկիրը գրաւած թշնամի զորքի հարիւրապետ (այսինքն՝ ցածր աստիճանի սպա), […] ։ Եվ, համենայն դեպս, աղոթքի ու աղքատներին տրվող նիւթական օգնութիւնների նուիրված մեկն էր, այսինքն՝ մշակում էր Աստծո հետ իր հարաբերութիւնը եւ հոգատար էր մերձաւորների հանդեպ։ Զարմանալի կերպով հե՛նց նրա մոտ է մտնում հրեշտակը, նրան դիմում է անունով եւ նրան հորդորում է Յաֆֆա առաքել իր ծառաներին – գործածւում է առաքելութեան բայը – եւ կանչել Պետրոսին – գործածւում է կոչման բայը։ Պատմութիւնն այս կետից դառնում է այս վերջինի դարձի պատմութիւնը. նա նույնպէս, այդ նույն օրը, տեսիլք է տեսնում, որի ժամանակ մի ձայն հրամայում է իրեն մորթել եւ ուտել կենդանիներ, որոնցից մի քանիսը անմաքուր կենդանիներ էին։ Պետրոսի պատասխանը վճռական է. ”Երբե՛ք թող չլինի դա, ո՜վ Տեր” (Գրծ 10, 14)։ Ճանաչում եւ ընդունում է, որ Տերն է խօսում իրեն, բայց պատասխանում է կտրուկ մերժումով, քանի որ այդ հրամանը քանդում է Թորայի (Օրենքի) պատուիրաններից մի քանիսը, որոնք անհրաժարելի էին իր կրոնական ինքնութեան համար, որոնցով արտահայտւում էր ընտրեալ ազգ լինելու գաղափարն ընկալելու կերպը՝ որպէս տարբերութիւն, որով բաժանում եւ բացառում էր հաստատւում ա՛յլ ժողովուրդների նկատմամբ։

Առաքեալը խորապէս խռովված է մնում եւ, մինչ փորձում է հասկանալ կատարվածի նշանակութիւնը, ժամանում են Կոռնելիոսի կողմից առաքված մարդիկ, որոնց Սուրբ Հոգին մատնացույց է անում որպէս Իր կողմից առաքվածներ։ Նրանց Պետրոսը պատասխանում է խօսքերով, որոնք հիշեցնում են Հիսուսի խօսքերը Գեթսեմանիում. ”Ես եմ նա, ում դուք փնտրում եք” (Գրծ 10, 21)։ Խօսքը մի իրական ու ամբողջական դարձի մասին է, մի ցաւալի ու անսահմանորեն արգասաւոր անցման՝ մշակութային եւ կրոնական սեփական կատեգորիաներից դուրս գալու. Պետրոսը համաձայնւում է հեթանոսների հետ հաց ուտել, մի բան, որը միշտ համարել էր արգելված բան, եւ որն այժմ ընդունում է որպէս Աստծո եւ ուրիշների հետ կեանքի ու հաղորդութեան գործիք։ Անձանց հետ հանդիպման մեջ է, նրանց ընդունելով, նրանց հետ միասին քայլելով եւ նրանց տները մտնելով, որ վերջապէս հասկանում է իր տեսած տեսիլքի նշանակութիւնը. մարդկային ոչ մի էակ անարժան չէ Աստծո աչքին եւ ընտրութեամբ հաստատված տարբերութիւնը բացառիկ նախընտրութիւն չէ, այլ՝ տիեզերական շնչառութիւն ունեցող ծառայութիւն եւ վկայութիւն։

Ե՛վ Կոռնելիոսը, եւ՛ Պետրոսը դարձի իրենց գործընթացի մեջ ներգրաւում են ա՛յլ անձանց եւս, դարձնելով նրանց ուղեւորակից ընկերներ։ Առաքելական աշխատանքն իրականացնում է Աստծո կամքը՝ ստեղծելով համայնք, կործանելով բաժանարար պատերը եւ զարկ տալով հանդիպմանը […] » (ՆՓ 17-24)։

Թեմատիկ տասը ուղղութիւններ, որ հարկաւոր է խորացնել

Օգնելու համար՝ երեւան հանելու փորձառութիւնները եւ առաւել հարուստ կերպով նպաստելու խորհրդակցութեանը, Նախապատրաստական Փաստաթուղթն ապա մատնանշում է թեմատիկ տասը ուղղութիւններ, որոնց մեջ արտահայտւում են «ապրված սինոդականութեան» տարբեր տեսանկիւնները։ Դրանք հարկաւոր է հարմարեցնել տեղական տարբեր կոնտեքստներին, եւ երբեմն երբեմն հարկաւոր է ամբողջացնել դրանք՝ աւելացնելով նորերը, մեկնաբանել, պարզեցնել, խորացնել՝ հատուկ ուշադրութիւն հատկացնելով նրան, ով առաւել դժվարութիւն ունի մասնակցելու եւ պատասխանելու։ Դրանք են.

1) ՃԱՆԱՊԱՐՀՈՐԴԱԿԻՑ ԸՆԿԵՐՆԵՐԸ

Եկեղեցու եւ հասարակութեան մեջ բոլորս միեւնույն ճանապարհի վրայ ենք, կողք կողքի։ Ձեր տեղական Եկեղեցում ովքե՞ր են նրանք, որ «քայլում են միասին»։ Երբ ասում ենք «մեր Եկեղեցին», ովքե՞ր են մաս կազմում դրան։ Ո՞վ է մեզնից խնդրում, ակնկալում, քայլել միասին։ Ովքե՞ր են մեր ճանապարհորդակից ընկերները, նաեւ եկեղեցային շրջագծից դուրս։ Ո՞ր անձինք կամ խմբերն են թողնված լուսանցքներում, բացահայտ կամ փաստացի կերպով։

2) ԼՍԵԼ

Լսելն առաջին քայլն է, բայց պահանջում է բաց, նախապաշարումներից ազատ միտք եւ սիրտ ունենալ։ Ո՞ւմ հանդեպ մեր տեղական Եկեղեցին «լսելու պարտք» կուտակել։ Լսվո՞ւմ են Աշխարհականները, հատկապէս երիտասարդներն ու կանայք։ Ինչպե՞ս է ընդունւում եւ գործածւում Միանձնուհիների եւ Վանականների բերած նպաստը։ Ի՞նչ տեղ ունի փոքրամասնութիւնների, հասարակութեան կողմից խոտան համարվածների եւ լուսանցք նետվածների ձայնը։ Կարողանո՞ւմ ենք հստակ տեսնել նախապաշարումներն ու կարծրատիպերը, որ խոչընդոտում են մեր լսելու կարողութեանը։ Ինչպե՞ս ենք ականջ դնում հասարակական եւ մշակութային կոնտեքստին, որի ներսում ապրում ենք։

3) ԽՕՍՔ ՎԵՐՑՆԵԼ

Բոլորը կանչված են քաջութեամբ ու համարձակութեամբ խօսելու, այսինքն՝ միմեանց միացնելով ազատութիւնը, ճշմարտութիւնը եւ սերը։ Համայնքի եւ նրա օրգանիզմների ներսում ինչպե՞ս ենք զարկ տալիս հաղորդակցական ազատ ու վաւերական մի ոճի, առանց երկվութիւնների ու պատեհապաշտութիւնների։ Իսկ հասարակութեա՞ն հանդեպ, որին մաս ենք կազմում։ Ե՞րբ եւ ինչպե՞ս ենք կարողանում ասել այն, ինչը խօսում է մեր սրտին։ Ինչպե՞ս է գործում հարաբերութիւնը զանգվածային հաղորդակցութեան միջոցների (ո՛չ միայն կաթողիկե) համակարգի հետ։ Ո՞վ է խօսում քրիստոնեական համայնքի անունից եւ ինչպե՞ս է ընտրւում։

4) ԾԻՍԱԿԱՏԱՐԵԼ

«Միասին քայլելը» հնարաւոր է միայն այն դեպքում, երբ հիմնւում է Խօսքի միասնական ունկնդրման եւ Ամենասուրբ Հաղորդութեան ծիսակատարման վրա։ Ինչպե՞ս են աղոթքը եւ ծիսական արարողութիւնների կատարումը արդիւնաւետ կերպով ներշնչում ու կողմնորոշում մեր «միասին քայլելը»։ Ինչպե՞ս են ներշնչում ամենակարեւոր որոշումների կայացումը։ Ինչպե՞ս ենք զարգացնում բոլոր Հաւատացեալների ակտիվ մասնակցութիւնը ծեսին։ Ինչպիսի՞ տեղ է տրւում ընթերցողի ու դպիրների կարգի կիրառմանը։

5) ԱՌԱՔԵԼՈՒԹԵԱՆ ՄԵՋ ՀԱՄԱՊԱՏԱՍԽԱՆԱՏՈՒՆԵՐ

Սինոդականութիւնը պետք է ծառայի Եկեղեցու առաքելութեանը, որին նրա բոլոր անդամները կանչված են մասնակցելու։ Քանի որ բոլորս միսիոնար աշակերտներ ենք, ինչպե՞ս է Մկրտվածներից իւրաքանչիւրը կանչւում ՝ ակտիվ դերակատարութիւն ունենալու առաքելութեան գործում։ Համայնքն ինչպե՞ս է թիկունք կանգնում իր այն անդամներին, որոնք հասարակութեան մեջ նուիրված են ինչ որ մի ծառայութեան (սոցիալական կամ քաղաքական մի հանձնառութիւն, գիտական կամ կրթական ոլորտում, հասարակական արդարութեանը զարկ տալու գործում, մարդկային իրաւունքների պաշտպանութեան եւ մարդկութեան համընդհանուր Տան հանդեպ հոգատարութեան հարցում, եւ այլն)։ Ինչպե՞ս է օգնում նրանց՝ ապրելու այս հանձնառութիւնները միսիոներական տրամաբանութեամբ։ Ինչպե՞ս է տեղի ունենում առաքելութեանը վերաբերվող ընտրութիւնների հարցում որոշումների կայացումը եւ ո՞վ է դրան մասնակցում։ Ինչպե՞ս են ընդունւում եւ սեփական իրաւիճակին հարմարեցւում սինոդական ոճին վերաբերվող տարբեր աւանդութիւնները, որ ժառանգութիւնն են բազմաթիվ Եկեղեցիների, հատկապէս՝ Արեւելքում, որպէս նպատակ ունենալով քրիստոնեական արդիւնաւետ վկայութիւնը։ Ինչպե՞ս է աշխատում համագործակցութիւնը այն տարածքներում, ուր ներկայ են սեփական իրաւունքի տարբեր Եկեղեցիներ։

6) ԵՐԿԽՕՍԵԼ ԵԿԵՂԵՑՈՒ ԵՎ ՀԱՍԱՐԱԿՈՒԹԵԱՆ ՄԵՋ

Երկխօսութիւնը հարատեւութեան ընթացք է, որ ներառում է նաեւ լռութեան ու տառապանքի ժամանակահատվածներ, բայց ընդունակ՝ հաւաքելու անձանց ու ժողովուրդների փորձառութիւնը։ Որո՞նք են երկխօսութեան վայրերն ու կերպերը մեր տեղական Եկեղեցու ներսում։ Ինչպե՞ս են դիմագրաււում հայեացքների տարբերութիւնները, ընդհարումները, դժվարութիւնները։ Ինչպե՞ս ենք զարգացնում համագործակցութիւնը հարեւան Թեմերի հետ, տարածաշրջանում ներկայ կրոնական հասարակութիւնների (վանքերի) հետ եւ նրանց միջեւ, աշխարհական հաւատացեալների ընկերակցութիւնների ու շարժումների հետ եւ նրանց միջեւ, եւ այլն։ Երկխօսութեան ու միասնական հանձնառութեան ինչպիսի՞ փորձառութիւններ ենք առաջ տանում ա՛յլ կրոնների հետեւորդների եւ նրանց հետ, ովքեր չեն հաւատում։ Եկեղեցին ինչպե՞ս է երկխօսում եւ ուսանում հասարակութեան ա՛յլ իրականութիւններից՝ քաղաքականութեան, տնտեսութեան, մշակույթի, քաղաքացիական հասարակութեան, աղքատների .. աշխարհից։

7) ԱՅԼԱԴԱՒԱՆ ՔՐԻՍՏՈՆԵԱՆԵՐԻ ՀԵՏ

Տարբեր դաւանանքների պատկանող, բայց միակ Մկրտութեամբ միմեանց միացած քրիստոնեաների միջեւ երկխօսութիւնը իւրահատուկ տեղ է գրաւում սինոդական ընթացքի մեջ։ Ինչպիսի՞ հարաբերութիւններ ենք պահպանում քրիստոնեական ա՛յլ Դաւանութիւնների հետեւող քույրերի ու եղբայրների հետ։ Ի՞նչ ոլորտների են վերաբերւում այդ հարաբերութիւնները։ Ի՞նչ պտուղներ ենք քաղել այդ «միասին քայլելուց»։ Որո՞նք են դժվարութիւնները։

8) ԻՇԽԱՆՈՒԹԻՒՆ ԵՎ ՄԱՍՆԱԿՑՈՒԹԻՒՆ

Սինոդական Եկեղեցին մասնակցութեան եւ համապատասխանատվութեան Եկեղեցի է։ Ինչպե՞ս են որոշւում հասնելիք նպատակակետերը, հետեւելիք ճանապարհը եւ կատարուելիք քայլերը։ Ինչպե՞ս է կիրարկւում իշխանութիւնը մեր տեղական Եկեղեցու ներսում։ Որո՞նք են թիմային եւ համապատասխանատվութեան աշխատանքի օրինակները։ Ինչպե՞ս են զարգացւում աշխարհականների մասնակցութեան կերպերը եւ Հաւատացեալների կողմից պատասխանատվութիւնների ստանձումը։ Ինչպե՞ս են գործում սինոդականութեան օրգանիզմները տեղական Եկեղեցու մակարդակում։ Արգասաւո՞ր փորձառութիւն են։

9) ԶԱՏՈՐՈՇԵԼ ԵՎ ՈՐՈՇԵԼ

Սինոդական ոճի մեջ որոշումները կայացւում են կշռադատութեամբ (տարբեր հայեացքների միջեւ զատորոշում կատարելով), հիմքի վրայ մի համաձայնութեան, որ բխում է Հոգու հանդեպ համընդհանուր հնազանդութիւնից։ Ինչպիսի՞ ընթացակարգերով եւ ինչպիսի՞ մեթոդներով ենք միասին կշռադատում եւ որոշումներ կայացնում։ Ինչպե՞ս կարող ենք բարելաւուել։ Նուիրապետական աստիճանակարգում ունեցող համայնքի ներսում ինչպե՞ս ենք զարգացնում մասնակցութիւնը՝ որոշումների կայացմանը։ Ինչպե՞ս ենք համակարգում խորհրդակցական հանգրվանը («decision-taking») որոշումներ կայացնելու հանգրվանի հետ («decision-making»)։ Ինչպե՞ս եւ ինչպիսի՞ գործիքներով ենք զարգացնում թափանցիկութիւնն ու պատասխանատվութիւնը («accountability»)։

10) ԿՐԹՈՒԵԼ ՍԻՆՈԴԱԿԱՆՈՒԹԵԱՆ

Միասին քայլելու հոգեկանութիւնը կոչում է՝ դառնալու կրթական սկզբունք մարդկային եւ քրիստոնեական անձի, ընտանիքների ու հասարակութիւնների կազմաւորման համար։ Ինչպե՞ս ենք կրթում անձանց, հատկապէս նրանց, ովքեր պատասխանատվութեան դերեր ունեն քրիստոնեական համայնքի ներսում, որպէսզի նրանց առաւել ընդունակ դարձնենք «միասին քայլելու», փոխադարձաբար միմեանց լսելու եւ երկխօսելու։ Ինչպիսի՞ կրթութիւն ենք ընծայում կշռադատութեան եւ իշխանութեան կիրառման ուղղութեամբ։ Ինչպիսի՞ գործիքներ են մեզ օգնում հասկանալու մշակութային այն դինամիկաները, որոնց մեջ ընկղմված ենք, եւ նրանց ազդեցութիւնը Եկեղեցու մեր կենսակերպի ու գործելաոճի վրա։

———————————

Նախապատրաստական Փաստաթուղթն աւարտւում է հիշեցնելով, որ առաջիկայ Սինոդի եւ, հետեւաբար, նաեւ այս քննարկումների նպատակը փաստաթղթեր, գրոտված էջեր արտադրելը չէ, այլ՝ ինչպէս մի առիթով ասել է Ն.Ս. Ֆրանցիսկոս Պապը. « … բողբոջել տալ երազների, ծնունդ տալ մարգարեութիւնների ու տեսութիւնների [տեսիլք իմաստով], ծաղկեցնել հույսեր, ներշնչել վստահութիւն, վիրակապել վերքեր, հիւսել հարաբերութիւններ, հարուցանել հույսի մի արշալույս, ուսանել մեկս միւսից, եւ ստեղծել պատկերացումների մի դրական համակարգ, որ լուսաւորի մտքերը, ջերմացնի սրտերը, կրկին ուժ պարգեւի ձեռքերին»[12]։

[1] Ն.Ս. Ֆրանցիսկոս Պապ, Եպիսկոպոսների Սինոդի հիմնման 50-ամյակին նուիրված Ճառից (17 Հոկտեմբեր 2015)։

[2] Վատիկանյան Բ. Ժողով, Վճիռ Unitatis redintegratio, 6; հմմտ. Ն.Ս. Ֆրանցիսկոս Պապ, Առ. Հորդ. Evangelii gaudium, 26.

[3] Ն.Ս. Ֆրանցիսկոս Պապ, Եպիսկոպոսների Սինոդի հիմնման 50-ամյակին նուիրված Ճառից (17 Հոկտեմբեր 2015)։

[4] Միջազգային Աստվածաբանական Հանձնաժողով, Սինոդականությունը Եկեղեցու կյանքում եւ առաքելության մեջ (2 Մարտ 2018), 3.

[5] Նույն, 6.

[6] Սբ. Կիպրիանոս Կարթագինեսացի, Տերունական աղոթքի մասին, 23: PL 4, 553.

[7] Սբ. Օգոստինոս Հիպպոնացի, Նամակ 194, 31: PL 33, 885.

[8] Սբ. Հովհան Ոսկեբերան, Սաղմոսների մեկնություն 149: PG 55, 493.

[9] Ն.Ս. Ֆրանցիսկոս Պապ, Եպիսկոպոսների Սինոդի հիմնման 50-ամյակին նուիրված Ճառից (17 Հոկտեմբեր 2015)։

[10] Սբ. Բենեդիկտոս Նորչացի, Վանական կանոններ, III, 3.

[11] Ն.Ս. Ֆրանցիսկոս Պապ, Եպիսկոպոսների Սինոդի հիմնման 50-ամյակին նուիրված Ճառից (17 Հոկտեմբեր 2015)։

[12] Ն.Ս. Ֆրանցիսկոս Պապ, Երիտասարդներին նուիրված Եպիսկոպոսների Սինոդի բացման Ճառից (03 Հոկտեմբեր 2018)։