2018թ. մարտի 26-27-ը Երևանի Սուրբ Գրիգոր Նարեկացի հայ կաթողիկէ ժողովրդապետության մատռան մեջ տեղի ունեցավ երկօրյա հոգևոր կրթություն՝ ի պատրաստություն Ավագ Շաբաթվա և Սուրբ Հարության հոգևոր իրադարձությունների և դրանց հոգևոր խորհուրդների, ինչպես նաև՝ քահանայական կոչման շուրջ խորհրդածությունների համար առիթ ստեղծելու նպատակով: Մասնակցեցին Հայաստանում և Վրաստանում ծառայող հայ կաթողիկէ հոգևորականները՝ գլխավորությամբ առաջնորդ հոր՝ Արհ. Տ. Ռաֆայել Արքեպս. Մինասյանի: Հոգևոր կրթության բանախոսը Արժ. Տ. Գրիգոր Ավ. Քհն. Մկրտչյանն էր, պատարագիչ քահանան՝ Գերհ. Հ. Գառնիկ Ծ. Վրդ. Հովսեփյանը:

Ստորև ներկայացնում ենք բանախոս քահանայի չորս քարոզները.

Հանդիպում առաջին

Սրբազան հա՛յր,

Սիրելի եղբայրնե՛ր ի Քրիստոս,

Այսօր մեծ պատիվ է ձեզ հետ կիսելու այն մտածումները, որոնք, ըստ իս, անհրաժեշտ են մեր հոգևոր անսասան ընթացքի համար: Դժվար պիտի լինի ինձ համար ձեզ հետ անցկացնել այս հոգևոր կրթությունը, քանզի ինքս ավելի ցածր եմ ձեզանից և հոգևոր խոսքի կարիք ավելի շատ ունեմ: Երբ Սրբազան Հայրը հանձնարարեց ինձ պատրաստվելու հոգևոր կրթության, երկար չմտածեցի նյութի շուրջ։ Մանավանդ, որ մեծի պահոց ընթացքից հետո, երբ Ավագ շաբաթ ենք թևակոխել և սա մեկ յուրատեսակ շրջան է ամենքի համար պատրաստվելու Քրիստոսի հրաշափառ Հարության։ Կանչված ենք խոստովանությամբ և ապաշխարությանբ, բեկյալ սրտով և առողջացյալ հոգով մտնելու Յուր Սբ. Եկեղեցին։ Տերն ինքն է մեզ պատվիրում Հովել մարգարեի բերանով․ «Եվ արդ,- ասում է ձեր Տեր Աստուածը,- դարձե՛ք ինձ ձեր ամբողջ սրտով, ծոմապահությամբ, լալով ու կոծելով։ Ձեր սրտե՛րը պատռեցեք և ոչ թե ձեր հագուստները» (Հովել Բ 12-13)։ Ուստի մենք՝ քահանաներս էլ ապաշխարության կոչը պարտականություն ունենք ոչ միայն փոխանցելու ժողովրդին, այլ, նախևառաջ, ինքներս ապրելու։ Սրա համար է, որ հոգևոր այս կրթության ընթացքին մեր ուշադրությունը պիտի կենտրոնացնեմ քահանայության Սբ․ Խորհրդի և սրա ապրումի վրա։

Եվ այսպես, ուզում եմ մեջբերել Հովհաննես Ոսկեբերանի քարոզից մի փոքր հատված, երբ նա խոսում է իր քահանայական ձեռնադրության մասին.

«Արդյո՞ք ճշմարիտ է այն, ինչ պատահեց մեզ, իսկապե՞ս կատարվել է սա, խաբկանքի մեջ չե՞նք մենք, գիշեր չէ՞ և երազ չե՞ն պատահածները, ցերե՞կ է, և արթո՞ւն ենք բոլորս: Ո՞վ կհավատա, որ ցերեկով, երբ սթափ են բոլոր մարդիկ, մի չնչին ու նվաստ երիտասարդ իշխանության այսպիսի բարձունքի ելավ…»: Այս խոսքերը վերբերվում են ամենքիս, որովհետև լինելով ոչինչ՝ Աստված կանչեց մեզ լինելու այլ ոմն Քրիստոսներ` ծառայություն մատուցելու իր ընտրյալ ժողովրդի համար: Հաճախ, երբ մտածում եմ, թե ինչպիսի բարձր պատվի արժանացա, վախ եմ ապրում, թե իսկապե՞ս ես այն եմ, ինչին արժանացա: Արդյո՞ք պահում եմ Պողոս առաքյալի կողմից Տիմոթեոսին ասված հետևյալ խոսքերը. «Հիսուս Քրիստոսի մի բարի պաշտոնյա կլինես՝ սնված հավատի խոսքերով և բարի վարդապետությամբ» (Ա Տիմ. Դ 6):

Մի քանի օր անց Ավագ Հինգշաբթի պիտի կրկին անգամ տոնենք մեր Տիրոջ՝ Հիսուս Քրիստոսի կողմից հաստատվող Ամենասուրբ Հաղորդության և քահանայության խորհուրդները: Ամենասուրբ Հաղորդություն, մի սրբազան խորհուրդ, որ կատարում ենք ամեն օր  յուրաքանչյուրս: Ինչպե՞ս և ի՞նչ մտածումներով եմ մոտենում մեր Տիրոջ Հիսուս Քրիստոսի Սբ․ Մարմնին և Սբ․ Արյանը: Ինչպիսի՞ հոգեկան բավարարվածություն եմ զգում, երբ արտաբերում եմ Տիրոջ խոսքերը. «Առե՛ք, կերե՛ք, այս է իմ մարմինը և առե՛ք, խմե՛ք, այս է իմ արյունը»: Փաստորեն, Սուրբ Պատարագի խորհրդի ժամանակ ես իմ ձեռքով հպվում եմ Նրան, ում առջև Սերովբեները փակում են աչքերը, իսկ համորեն հրեշտակաց դասը երկյուղով է սպասավորում: Մտածում եմ`ինչպիսի՞ գերագույն պատվի եմ արժանացել և արդյո՞ք ապրում եմ այդ արժեքին համապատասխան իբրև քահանա և այլ ոմն Քրիստոս:

Մարդ և քահանայություն

Մարդ և քահանայություն. երկու հակադիր բևեռներ: Մինչ մարդն իր առօրյա կյանքի մեջ իշխելու, հարստանալու, սիրվելու, իրեն ծառայեցնելու և այլ բազում մտածումներ ու մոլուցքներ ունի, որոնք կապված են աշխարհի և մարդու էության հետ, երբեմն մոռանում է իր հողեղեն լինելը, մոռանում է, որ հողից էր և հողին կհանձնվի: Փնտրում է այն ամենն, ինչ անհրաժեշտ է իր բարվոք կյանքն ապահովելու համար: Իսկ քահանան խաչակիցն ու չարչարանակիցն է Քրիստոսի և յուր պարտականությունը անդադար ավետարանելն է: Ոչ ոք չի կասկածում, որ քահանան պիտի ոչ միայն սերտած լինի Հին ու Նոր Կտակարանները, այլև պիտի հմուտ լինի իմաստասիրական գիտություններում, քանզի նրա խնդիրն է խրատել, ուսուցանել, բարու մեջ համոզել, չարից հեռու պահել մարդկանց: Քահանան զերծ պիտի լինի ընչաքաղցությունից, հպարտությունից, ագահությունից և տեսակ-տեսակ աղտերից, որպեսզի կարողանա իր հոգևոր ծառայության մեջ գերադասել ամենքին և, մանավանդ, իր հավատարմությունը՝ քահանայական կոչման մեջ: Ծուլությունն Աստծո պաշտոնյաների մեջ և տգիտությունը աշխարհականի մեջ չար են ու նախատինքի արժանի, իսկ քահանաների մեջ լինում են ամենաչար ու անհնարին անարգանք: Մատթեոս Ավետարանիչն ասում է. «Դու՛ք եք աշխարհի լույսը», ուրեմն պիտի կարողանանք ինչպես արեգակը՝ լույս տանք խավարած մտքերին, ջերմացնենք Աստծո սիրուց սառածներին, իսկ եթե որևէ թերություն է գտնվում քահանայի խոսքերում և գործերում, նույնն է, թե արեգակը սառչի ու մթագնի: Երբ ականատես ենք լինում, թե ինչպես երկինքը միգապատ է, ոչ ոք ուշադրություն չի դարձնում, քանի որ երկիրը մարդկանց ոտքի տակ է: Մինչդեռ, երբ արեգակը կամ լուսինը խավարում են, բոլորս  էլ ակնապիշ ենք լինում, քանի որ բարձրադիր գոյացություններն են զորավոր ու ազդու: Այսպես էլ մարդկանցից մեկի չարաչար անկմանը ոչ ոք չի զարմանում, բայց երբ քահանան է փոքր-ինչ սայթաքում, բոլորի աչքերը նրան են հառնում, զարմանում ու շատերն էլ գայթակղվում: Սրա համար է, որ քահանան պետք ունի իր վրա հսկելու, իր մարդ տեսակից դուրս վանելու այն ամենն, ինչ խանգարում է իր քահանայությանը, որովհետև մի օր ահավոր ատյանում Տերը պիտի հարցնի.

– Բարեկամ, եթե հարսանիքի զգեստներ չունեիր, ինչպե՞ս այստեղ մտար և քանի որ եկեղեցին երկնավոր հարսնարանի տիպն ու օրինակն է, ուրեմն այնտեղ մտնող քահանաներն` իբրև կանչվածներ, պիտի ունենան աստվածահաճո առաքինության մաքուր զգեստներ: Ուրեմն, «աղաչում եմ երեցներին, արածացրե՛ք Աստծո այդ հոտը, որ ձեզ է հանձնված` վերակացու լինելով ոչ թե հակառակ ձեր կամքին, այլ հոժարակամ, ըստ Աստծու» (Ա Պետրոս Ե 1-2):    Ուստի քահանայիս սկզբնական պարտականությունը տիպար և օրինակ լինելն է հավատացյալ հոգիների համար և ապա ավետարանել ու քարոզել երկյուղով, քանզի ծառայում է Աստծո ժողովրդին՝ քրիստոնեաներին, նրանց ովքեր գնված են Աստծո Միածնի Սբ․ Արյամբ։

Պատեհ է հիշել, որ այսօր Ավագ Երկուշաբթի Հայ Եկեղեցվո մեջ հիշատակվում է արարչագործությունը,  այս մասին խորհրդածելու առիթ ունենք երեկոյան ժամերգության ժամանակ՝ Ծննդոց գրքի ընթերցմամբ։ Կրկին հիշեցումը մեզ, թե Արարիչ Աստվածն է ստեղծողը ամենքի և ամեն ինչի, իսկ Յուր ստեղծած գերագույն արարածի՝ մարդու պատասխանը մեղքն էր։ Նոր օրերում Աստծո կամոք հաստատվեց նոր օրենք, նոր ուխտ և փրկության տապան Սբ․ Եկեղեցին, և այստեղ մարդու պատասխանը անմիջականորեն կապ ունի՝ իմ քահանայիս, վարքի և առաքելության հետ, այսինքն՝ մենք գործակիցներ ենք Աստծո փրկչագործ առաքելության։ Եսայի մարգարեի բերանով էլ պիտի լսենք «Մխիթարեցե՛ք, մխիթարեցե՛ք իմ ժողովրդին դուք քահանաներդ,- ասում է Աստված» (հմմտ․ Եսայի Խ 1,) և այս հոգևոր մխիթարությունը մեզ տրված է հասցնելու մարդկանց՝ ի վերուստ անարժանաբար շնորհված մեզ ձեռնադրությամբ։ Եվ օրվա հաջորդ Ավետարանական ընթերցումը անպտուղ թզենու առակն է, որ անիծվեց Տիրոջ կողմից երբ Քրիստոս պտուղ չգտավ թզենու վրա.վա՜յ թե ես ել իմ կարգիս՝ իբրև քահանա, անպտուղ լինեմ առաքելությանս մեջ․․․ Եվ, ավելին, Տերը չորացրեց անպտուղ թզենին, քանզի անպտուղ էր և, ինչպես Եկեղեցվո Հայրերն են խորհրդաբանորեն մեկնում, քանզի Ադամը և Եվան թզենու տերևներով ծածկեցին իրենց գործած մեղքը իսկ Քրիստոս ցույց տվեց, որ եկել է հաղթելու չորացնելու մեղք ու վա՜յ թե ինձ էլ մոտենա ու ես լինեմ անպտուղ թզենու նման ու ծածկող մեղքերի ոչ միայն իմ, այլ նաև հավատացյալ ժողովրդի, որ հանձնված է ինձ։

Եվ չնայած մեր մարդկային տկարություների և բազում մեղքերի, Աստված գթասիրտ է և բազումողորմ։ Երբ Այգեպանը անպտուղ է գտնում թզենին՝ Քրիստոս  խնդրում է Հորից ժամանակ, որ նորից ամրացնի ծառը կենարար խոսքով և լցնի կենդանարար Հոգով։ Ուստի, մենք էլ ջանասիրաբար պիտի ապավինենք Քրիստոսի խոսքին՝ առլեցուն կենդանարար Հոգով ծառայենք ի սպաս և ի փրկություն Աստծո հոտի։

Հանդիպում երկրորդ

Մեր քահանայական կյանքի բնականոն և արժանի ընթացքին հաճախ խանգարում են եսասիրությունը, նախանձը, հպարտությունը, ագահությունը և այլն: Այս ախտերը, որոնք որպես մարդ ցանկացած ոք կարող է ունենալ, սակայն հարիր չէ, որ մեզ ևս ուղեկցեն որպես քահանաների: Սրանց առաջն առնելու լավագույն տարբերակն այն է, որ, ըստ իս, յուրաքանչյուր քահանա պիտի ունենա ողորմության, խոհեմության, համբերության, ինչպես նաև պահեցողության և աղոթքի ոգի: Հաճախ ենք մեր քարոզների մեջ խոսում մեր Տիրոջ` Հիսուս Քրիստոսի խոնարհության մասին, երբ Նա՝ լինելով ստեղծողն աշխարհի, եկավ և ծնվեց մի ախոռի մեջ: Բոլորիս է հայտնի այս խոնարհության պատճառը: Այսպիսով, Նա ուզում էր ցույց տալ իր համեստությունը, որպեսզի հաջորդներս ևս կարողանանք նույն կերպ վարվել: Ճշմարիտ փառքի ու պատվի է արժանի նա, ով մարդասեր ու բարերար է և դիմացինի մեջ ճանաչում է Քրիստոսին: Եվ փառքի անարժան է նա, ով իրեն որևէ մեկից նախամեծար է համարում, ցանկանում է բոլորից փառավորվել: Այսպիսինները արհամարհում են բոլորին, որովհետև հպարտ ու փառամոլ են, ցանկանում են շարունակ գովեստներ լսել իրենց մասին և շատ հաճախ չեն հասկանում, որ սուտ գովեստները տանում են դեպի գոռոզության, և սրանք սովոր են ապերախտ լինել, որովհետև երբ իրենց մի բարեկամից ձանձրանում են՝ չեն հիշում նրա հավատարմությունը և այն բոլոր բարիքները, որ այդ անձը տվել էր իրենց, և իսկույն մերժում են նրան: Այսպիսի անձնավորությունները երբեք ցավ չեն ապրում կորցնելու իրենց ընկերներին, քանի որ նաև ընթացքում ձեռք են բերում ուրիշներին և թվում է, թե մի նոր իրավիճակի մեջ ինքը բոլորից բարձրն է: Սակայն մեկ բան էլ կա, որ այս հպարտները և գոռոզամիտները, երբ նեղության մեջ են, ակամա կորանում են, խոնարհվում, բայց երբ ազատվում են այդ վիճակից, դարձյալ մեծամտանում են: Երբեմն սնափառության հանդեպ սերը գրգռվելով՝ այնքան է կատաղում, որ բացի իրենից ուրիշ ոչ ոքի չի կարող ճանաչել: Փառասիրության բաղձանքը շատ անգամ չափից ավելի է խոսել տալիս իր արած գործերի կամ իրեն պատահած դեպքերի մասին` մտքում ունենալով թե դրանով մեծ պատվի պիտի աժանանա, այնինչ՝ Սուրբ գրքում կարդում ենք. «Թող քո աջ ձեռքը չիմանա, թե ձախը ինչ է անում»: Ուստի պետք է ճշմարտապես եղած բաները ընդունել որպես շնորհ` Աստծո կողմից տրված: Մեզանից շատերը իրենց գործած բարին Աստծուն չեն վերագրում, այլ՝ իրենց զորությանը: Ու քանի որ, ինչպես ասացի, մոռանում ենք Աստծո պարգևները, որոնց շնորհիվ կարողացանք բարիք գործել, ուստի և Աստված չի տալիս այն իրական վարձը, որ պիտի դիզվեր Երկնքի Արքայության մեջ: Հիշե՛նք, որ այն բոլորը, ինչ մենք կատարում ենք, կատարում ենք՝ որովհետև ստացանք քահանայական ձեռնադրություն, և բոլոր բարի գործերը պետք է վերագրվեն Աստծուն՝ հանուն Նրա հանդեպ սիրո, որովհետև Նա է, որ տալիս է, ընդունում և վարձատրում է: Նա, ով սովոր է խոսքով պարծենալ, գործով անպիտան է, քանի որ գործունյա մարդն ավելի շատ գործով է խոսում, քան խոսքով: Խիստ զարմանալի է, որ մարդկանց մեջ հպարտները շատ են, բայց իրենց հպարտ չեն ճանաչում, քանի որ եսասեր են և այդ եսասիրությունը չի թողնում սեփական տկարությունը ճանաչել:

Սիրելինե՛ր, ուզում եմ այս հպարտության մասին նյութը փակել հետևյալ խոսքերով. «Ով որ բարձրացնում է իր անձը, կխոնարհվի»:

Յուրաքանչյուր քահանայիս համար առաջին պարտականությունը աղոթքն է, և քանի որ ապաշխարության խորհուրդն ունի երեք մաս. զղջումը և խոստովանությունը` որպես խորհրդի հաստատիչ, և հատուցումը` որպես լրում և ամբողջացում, ուստի պարտավոր ենք խոսել նրա ամբողջացնող մասի մասին, որն է աղոթքը, պահքը և ողորմությունը: Երբ մարդը շեղվում է ուղիղ բանականության լույսից, թողնում է իր ճշմարիտ բարին, որ Աստվածն է, և շրջվում դեպի արարածները, նա մեղանչում է: Մեր հոգին մի ներքին բարիք է մեր մարմնի մեջ, ունեցվածքը` արտաքին, քանի որ հոգին մարմնից է առավել, և մարմինը` ունեցվածքից: Ուստի, ով այս բարիքների հետ չարաչար է վարվում և Աստծո դեմ մեղանչում՝ նա էլ պարտավոր է ապաշխարհել և Աստծո հետ հաշտվել: Բոլոր առաքինությունները, որ մարդիկ կարողանում են գործել, արդյունքն են այս բարիքների, այսինքն` հոգու, մարմնի և ունեցվածքի, քանի որ կամ հոգուն են վերաբերվում՝ ինչպիսին է աղոթքը, կամ մարմնին՝ ինչպիսին է պահքը, և կամ ունեցվածքին՝ ինչպիսին է ողորմությունը: Մարդն աղոթքով ընծայում է Աստծուն հոգու բարիքները, պահքով` մարմինը, և ողորմությամբ` արտաքին բարիքները: Առաջինով հաղթում է սատանային, երկրորդով` մարմնին, երրորդով` աշխարհին, քանի որ, ըստ Սուրբ Հովհաննեսի.  «Այն ամենն ինչ աշխարհի մեջ կա, մարմնի ցանկությունն է, աչքերի ցանկությունը և այս կյանքի ամբարտավանությունը» (Ա Հովհ. Բ 16):

Ուրեմն՝ աղոթելիս նախ պետք է մտաբերել Աստծու մեծությունն ու փառքը, փառավորել, գովել ու օրհնել Աստծուն, գոհանալ ու շնորհակալ լինել մեր հանդեպ գործած Նրա անբավ երախտիքների ու բարերարության համար:

Երկրորդ՝ ճանաչել մեր նվաստությունն ու պարտապան լինելը, թե պարտավոր ենք միշտ խոնարհ հոգով, զգաստությամբ ու երկյուղով ծառայել Աստծուն, որովհետև մեր Արարիչն ու Բարերարն է:

Երրորդ՝ մտածել մեր ապերախտության ու մեղքերի մասին, որոնցով մեղանչեցինք Նրա մեծության դեմ:

Չորրորդ՝ խորհել Նրա երկայնմտության ու գթության մասին, որովհետև ըստ մեր հանցանքների մեզ չի պատժում, այլ խրատում է, որպեսզի դառնանք դեպի Իրեն, իսկ եթե մեզ պատժում է, Նրա դատաստանն արդար է և որպես միակ նպատակ հետապնդում է մեր բժշկումը:

Հինգերորդ՝ սրտանց զղջալ, մտադրվել այլևս չմեղանչել, ապաշխարության լուծը կրել, մեղքերի քավություն ու շնորհ խնդրել, ցույց տալ, թե միշտ կարոտ ենք Նրա ողորմությանն ու օգնությանը, որոնց թեպետ անարժան ենք, բայց թող կամենա մեզ շնորհել ըստ Իր մեծ ողորմության ու մարդասիրության: Նաև՝ Նրա հանդեպ մեր հույսն աներկմիտ է, և Նրանից բացի հույս ու ապավեն չունենք:

Բոլոր ստեղծական բնություններն այս երեք բառերն են քարոզում մարդկանց՝ ընդունի՛ր, հատուցի՛ր և երկնչի՛ր: Այսինքն՝ Աստծուց բարիքնե՛ր ընդունիր, գոհության պա՛րտքը հատուցիր և քո ապերախտությունից երկնչի՛ր:

Իսկ ով, հոգու ականջները բնության ձայների հանդեպ փակելով, Աստծուց աղոթքով չի խնդրում բարիքներ կամ ընդունած բարիքների համար շնորհակալ չի լինում և կամ չի վախենում Աստծու արդարությունից, որն անշնորհակալներին դատում է, որպես չար ու վատ ծառա, Աստծուց արժանապես պատժվում է:

Աղոթքի մասին մեր խոսելուց հետո խոսքիս կարգը պահանջում է ինչ-որ բան ասել և պահքի մասին, որի համար հարկավոր է միջին բարիքը՝ մարմնի առողջությունն ու զորությունը, որոնց միջոցով են լինում ծոմապահությունն ու պահեցողությունը: Ով առողջ և ուժեղ է, կարող է իրեն պահել պարարտ ու ախորժելի կերակուրներից ու ըմպելիքներից կամ կերակուրների մեջ ժուժկալել՝ ճնշելու մարմինն ու մեռցնելու զգայական բաղձանքների ախտավոր կրքերն ու անկարգ ցանկությունները, որպեսզի կարողանա իր մարմնի անդամները ծառայեցնել Աստծուն: Այդպիսի ծառայություններ են հիվանդներին խնամելը, բանտարկյալներին այցելելը, անտեր մեռելներին թաղելը, սրբատեղիներ ուխտ գնալը, այլև վշտերի ու նեղությունների համբերելը, մինչև իսկ Աստծու սիրո համար մարմինը ծեծի, բանտարկության կամ մահվան ենթարկելը: Սրանցով և սրանց նման գործերով է մարմինը նվաճվելով հնազանդվում հոգու կամքին: Որովհետև ինչպես որ մարմինը կերակուրներով զորանում է, հոգին տկարանում է, այդպես էլ երբ մարմինը պահեցողությամբ տկարանում է, հոգին զորանում է՝ ըստ այսմ. «Երբ տկար եմ, այն ժամանակ եմ զորավոր» (Բ Կորնթ. ԺԲ 10):

Պահեցողությամբ նաև սիրո գործ է կատարվում. երբ մեկը կամավոր հոժարությամբ ճնշում է մարմինը, իր մեջ ցույց է տալիս Աստծու հանդեպ կատարյալ սերը: Իսկ սա լինում է նախ պահքով, ապա՝ մարմնի այլ ծառայություններով:

Պահքը վերաբերում է ոչ միայն ճաշակելիքին, այսինքն՝ բերանին, հեռու մնալով պարարտ կերակուրներից, այլև վերաբերում է բոլոր զգայարաններին: Քանզի պահքի նպատակը մտքի մաքրությունն ու սրտի սրբությունն է, որոնք կարող են արատավորվել նաև աչքերի հայացքով, ականջներով լսելով, ռունգներով հոտոտելով ու շոշափելիքներով զգալով, ուստի հարկ է պահքի օրենքը նրանց վրա ևս կարգել՝ ըստ յուրաքանչյուր աստիճանի: Որովհետև անօգուտ է միայն բերանով պահք պահելը և մյուս զգայարաններով չզգուշանալը մեղքի առիթներից: Ուրեմն՝ մարդ պետք է իրեն պահի ոչ միայն պարարտ կերակուրներից, այլև մեղքի ամեն առիթներից:

Կան և մարդիկ, որ պահք պահում են, բայց արդյունքում անվարձ են մնում, ինչպես օրինակ, երբ ժլատը պահում է, որ դրամը չծախսվի, կեղծավորը պահում է, որ գովեստներ ընդունի, տկարը պահում է, որ մարմինը չվտանգվի, աղքատը պահում է, որովհետև կերակուր չունի: Այսպիսիք պահքը պահում են իրենց և ոչ թե Աստծու համար: Սակայն իրականում պահքը պիտի լինի միայն Աստծու փառքի համար:

Աղոթքից ու պահքից հետո պետք է խոսել և ողորմության գործի մասին, որ կատարվում է արտաքին ու ձեռքբերովի բարիքով, այսինքն՝ ունեցվածքով: Ողորմության գործեր են քաղցածներին կերակրելը, մերկ մարդկանց հագցնելը, օտարներին հյուրընկալելը, գերիներին ազատելը, կարոտյալների կարիքները հոգալը, որոնցով մարդ հատուցում է Աստծու հանդեպ իր ունեցվածքի պարտքը:

Թեպետ ողորմության գործը կարոտյալ մարդու համար է կատարվում, սակայն երբ ողորմություն գործողի վերջնական նպատակն Աստծուն է ուղղված, Աստված համարում է, թե ողորմությունն իր համար է արված, քանի որ վերջնական նպատակը գործի պատճառների մեջ առաջինն է՝ ըստ այսմ. «Քանի որ Իմ այս փոքր եղբայրներից մեկին արեցիք այդ, Ի՛նձ համար արեցիք» (Մատթ. ԻԵ 40):

Մարդիկ ավելի հեշտությամբ ողորմության գործ են կատարում, քան աղոթում ու պահք պահում: Քանզի ճիգ ու ջանք է պետք՝ աղոթելիս ձանձրույթն ու տաղտուկը վանելու և պահք պահելիս համադամ կերակուրների և ըմպելիների ցանկությունը զսպելու համար, իսկ ողորմությունը ջանք չի պահանջում, այլ միայն պահանջում է ընկերոջ կարիքը հոգալու կամեցողություն:

Մանավանդ, որ աղոթքն ու պահքը նվեր են հոգու և մարմնի կողմից, որոնք մարդու բուն ու էական մասերն են, իսկ ողորմությունը նվեր է ունեցվածքից, որը մարդու մասը չէ: Սակայն ողորմած մարդն արտաքին ունեցվածքի հետ նաև իր սիրտն ու կամքը պիտի մատուցի, որովհետև ողորմությունն այնժամ է ընդունելի, երբ սրտով է բաշխվում: Քանզի Աստված ողորմությունը չի հավանում, եթե ձեռքը տալիս է, իսկ սիրտն՝ ափսոսում. Աստված ոչ թե տվածին է նայում, այլ տվողի սրտին:

Ուստի ողորմությունն այնժամ է բարձրագլուխ պարծենում դատաստանի ժամանակ, երբ նրան հարակից են զվարթ միտքն ու հոժար կամքը՝ ըստ այսմ. «Աստված սիրում է զվարթառատ տուրքը» (Բ Կորնթ. Թ, 7):

Մարդը ողորմություն գործելու է մղվում ոչ միայն Աստծու հանդեպ սիրուց, այլև իր բնությունից: Որովհետև մարդը, որի խառնվածքը բարեկարգ է, բնական կերպով մղվում է ընկերոջը գթալու: Իսկ աղոթելուն ու պահք պահելուն ամենքը մղվում են միայն Աստծու հանդեպ սիրուց և ոչ երբեք բնությունից: Քանզի ամեն ոք իր բնությունից սիրում ու փնտրում է իր հանգիստն ու հարմարավետությունը, բայց բնությամբ չի դրդվում աղոթելու և հաճելի կերակուրներից հրաժարվելու:

Այն տուրքն է վայել ողորմություն կոչել, որ Աստծու հանդեպ սիրո համար կարոտյալներին մատուցվում է արդար վաստակից՝ ըստ տվողի կարողության չափի, զվարթագին, անտրտունջ, առանց հապաղման ու ծածուկ:

Ամփոփելով՝ կարող ենք ասել, որ վերոնշվածները նախևառաջ վերաբերվում են քահանաներին: Միայն այս կեպ ապրող քահանան կարող է լինել այլ ոմն Քրիստոս, հարազատ և մտերիմ մարդկանց համար և օրինակ առաքինի կյանքի։ Եվ այսպիսի ընթացք որդեգրած քահանան կարող է իր խոսքը և կյանքը կնքել Սբ․ Պողոս առաքյալի օրինակով և խոսքով․ «Քավ լիցի, որ ես պարծենամ այլ բանով, քան մեր Տեր Հիսուս Քրիստոսի խաչով, որով աշխարհը խաչված է ինձ համար, ես էլ ՝ աշխարհի ․․․» (Գաղ Զ, 14)։

Հանդիպում երրորդ

Սիրելի՛ եղբայրներ ի Քրիստոս,

Ունեցանք երկու պահեր՝ խորհրդածելու քահանայական կյանքի շուրջ, խոսեցինք քահանայի կերպարի մասին, նաև՝ այն աղտերի, որ վնասակար և կործանարար են։ Ապաշխարության այս օրերին փորձեցինք իր ամբողջության մեջ նայել պահոց ընթացքը և սրան արժանի գործերը մատնանշեցինք՝ հատկապես կարևորելով աղոթքը։

Նորություն ասած չեմ լինի, որ քահանայագործությունը կայանում է Եկեղեցու Սուրբ Խորհուրդների մատակարարման մեջ։ Խորհրդակատար քահանան խորհրդի մատուցման բուն պահին հանդիսանում է այն խողովակը, որ կապում է մարդ արարածին և Աստծուն։ Դոմինիկյան ֆրանսիացի հայտնի քարոզիչ Ժակ Մարի Լուի Մոնսաբղէն (1827 – 1907) ասում է․ «Ոչ ոք ավելի մեծ չէ, քան այս խեղճ, փոքրիկ մարդը, որ ծիսակատարում է Խորհուրդները»։  Հիրավի, սա խորը գիտակցումն է այն մեծագույն շնորհի, որին արժանացել ենք յուրաքանչյուրս անարժանաբար՝ քահանայական ձեռնադրությամբ։

Քահանան ուղեկցում է մարդուն իր ծննդյան օրվանից մինչև մահ։

Մկրտություն․- մարդս դառնում է Աստծո զավակ, այս զավակը խնամվում է Աստուծո կողմից քահանայի ձեռամբ մատակարարվող խորհուրդներով։ Երբ սայթաքում է, Քրիստոսն է, որ ձեռք է մեկնում և, ի դեմս քահանայի, սպասում է մարդուն՝ Ապաշխարության Խորհրդի մեջ։ Քահանան է, որ ուղեկցում է յուրաքանչյուրին վերջին հանգրվան՝ այս անցավոր աշխարհից՝ հույսով Աստուծո ողորմության, դեպի անանց և երանավետ հանգիստ։ Քրիստոսի սիրո այս մեծագույն դրսևորումների՝ Սբ․ Խորհուրդների մասին խոսելիս չենք կարող իբրև քահանա չառանձնացնել և խորհրդածության նյութ չդարձնել Սբ․ Խորհուրդների թագն ու պսակը՝ Ամենասուրբ Հաղորդությունը, որ ի կատար է ածվում մեղավորներիս ձեռամբ Ս․ Պատարագի խորհրդակատարմամբ։

Մի փրկարար խորհուրդ, որ մեր Տերը Հիսուս Քրիստոս հաստատեց Վերջին Ընթրիքի ժամանակ և իրագործեց Իր չարչարանքով, խաչով, մահով և հրաշափառ հարությամբ։  Սբ․ Պատարագի հրաշքը Քրիստոսի կենդանի, շոշափելի և տեսանելի ներկայությունն է մեր մեջ։ «Ա՛յս է մարմինն իմ« և «Ա՛յս է արյունն իմ«․ ո՞վ կարող է վկայել ավելի ճշմարիտ և հավաստի, քան՝ ինքը Հիսուս Քրիստոս։

Վատիկանի երկրորդ տիեզերաժողովը հաստատում է, որ․ «Քրիստոսի  ներկայությունը կարելի է տեսնել Իր Անունով հավաքված ժողովրդի մեջ․  հանձին Քրիստոսի ծիսակատարող քահանայի անձի մեջ․․․ Սուրբ Զոհի մեջ, քանի որ նույն Ինքն է, որ մի անգամ խաչի վրա ընծայվելով՝ տակավին ընծայում է իրեն՝ քահանաների մատուցած պաշտամունքի միջոցով, հատկապես Ամենասուրբ Հաղորդության մեջ» (Սահմ․ Sacrosanctum Concilium)։

Այսինքն` Քրիստոսի կենդանի ներկայությու՛նը կա քահանայիս մատուցած խորհուրդներում և, մանավանդ, Ամենասուրբ Հաղորդության խորհրդում՝ Իր Կենարար Մարմնով և Փրկարար Արյամբ։ Հայ Եկեղեցին Սբ․ Պատարագի խորհրդակատարման մեջ շեշտը դրել է Քրիստոսի կենդանի ներկայության, Խոսքի, Ավետարանի ընթերցման վրա, որից էլ Սբ․ Պատարագի առաջին բաժինը կոչվում է Խոսքի Պաշտամունք, և երկրորդը՝ Բուն Պատարագ, սրբագործմամբ հացի և գինու՝ իր ենթամասերով։ Պատահական չէ, որ կատարում ենք երկու թափոր՝ Սբ․ Ավետարանի, այսինքն շեշտում Քրիստոսի ներկայությունը կենդանի Խոսքով, և թափոր Վերաբերման Սբ․ Ընծաների, որոնք սրբագործմամբ և Սբ․ Հոգու վերակոչմամբ Քրիստոսի Կենդանի Մարմինն են դառնում և Արյունը։

Չէի ուզենա բնավ կենտրոնանայինք Սբ․ Պատարագի արարողակարգի և ծիսական մատուցման ձևերի վրա, այլ կուզենայի ևս մեկ անգամ, մանավանդ ո՛չ իբրև սոսկ մասնակիցներ, այլ՝ Խաչակից և Չարչարակից ա՛յլ ոմն Քրիստոսներ, խորհրդածեինք Սուրբ Զոհի շուրջ, համաձայն Քրիստոսի Խոսքի, թե չկա ավելի մեծ սեր, քան երբ մեկն իր անձը նվիրում է յուրայինների համար։ Քրիստոսն Իր խոսքով և գործով արեց սա, և ավելի՝ ճեղքելով ժամանակ և տարածություն, տվեց իշխանություն՝ շարունակ այս զոհը ներկա դարձնելու, գոհաբանական այս ընծան, անձնազոհությունը մատուցելու Հորը՝ ի փրկություն և ի նպաստ յուրայինների՝ համորեն հավատացյալների։ Եվ այսօր յուրաքանչյուր անգամ նույն Քրիստոսն է զոհաբերվում Սբ․ Սեղանին, երբ անարժանաբար, բայց վասն Իր անչափ բարերարության, մենք ենք պատարագում և պատարագվում Քրիստոսի հետ։

«Պետք է հավատաք, որ այսօր էլ խոսքը միևնույն ընթրիքի մասին է, որին նախագահում էր Հիսուսը։ Ոչ մի տարբերություն չկա այս ընթրիքի (Սուրբ Պատարագի) և այն ընթրիքի (Վերջին Ընթրիքի) միջև». Սբ․ Հովհան Ոսկեբերան, Քարոզներ Մատթեոսի Ավետարանի մասին։ Ահա ինչ է մեզ ասում Սբ․ Հովհան Ոսկեբերանը, այսինքն՝ նույն ընթրիքին ենք ներկա և մասնակից, որ մեկ անգամ և ընդմիշտ մատուցեց և շարունակում է մեր անարժան ձեռամբ մատուցել Ինքը Քրիստոս։

«Այդ օրը այլևս մի հայացք չէր, այլ՝ միաձուլում․ այլևս երկու հոգի չէին, Թերեզան անհետացել էր ինչպես կաթիլը օվկիանոսում»․ այսպես է խոսում Սբ․ Թերեզան Հիսուս Մանկան իր առաջին Հաղորդության մասին։ Իսկ մենք՝ քահանաներս, ամենօրյա Սբ․ Պատարագի ժամանակ և հետո միաձու՞յլ ենք, այլևս Քրիստոս օվկիանոսի մե՞ջ ենք․․․ Չգիտեմ այս հարցին, կենդանի եղելությանը պիտի պատասխանենք քահաներս ամեն օր՝ մեր միաձույլ ապրումով  Քրիստոսի հետ։

Փրկության զգեստ և ուրախության պատմուճան հագցրու՛ ինձ Տեր, և շուրջբոլորս պատիր փրկության այս զգեստով,- աղոթում ենք՝ ճերմակ ավազանի մեր մաքուր պատմուճանի խորհրդանիշ շապիկը զգեստավորվելիս։ «Տու՛ր, Տեր, զորություն իմ ձեռքերին և լվա իմ բոլոր աղտեղությունները, որպեսզի կարողանամ սպասավորել Քեզ հոգու և մարմնի անախտությամբ». աղոթում ենք՝ բազպանները դնելիս։ Եվ այսպես՝ աղերսագին խնդրանքներով, մաքրության և անձն ի Տեր ցնծացող փրկության հանդերձ հագած պատարագիչը մոտենում է Սբ․ Զոհին, խաղաղություն պարգևում  երկնային աղոթակից սրբերին ու հրեշտակաց դասին և ներկա հավատացյալներին։ Պատարագի ընթացքում խոնարհում պարանոցը և խոստովանում, որ «մարմնական ախտերով և ցանկություներով բեռնվածներիցս ոչ ոք արժանի չէ մոտենալու Քո Սեղանին, կամ սպասավորելու Քո արքայական փառքին․․․․ սակայն Քո անչափ բարերարությանդ մղմամբ․այս սպասավորության և անարյուն զոհաբերման քահանայությունը մեզ ավանդեցիր»։

Քրիստոսակիր ողջույնը տալուց հետո կրկին անգամ հավաստիացնում ենք, որ ստուգապես արժանի է և իրավացի ամենահոժար փութաջանությամբ «միշտ երկիր պագանելով փառավորել Քեզ, Հայր Ամենական․․․ քանի որ Նա, ում առջև չեն կարողանում կանգնել հրեշտակային զորքերը՝ զարհուրելով Աստվածությանդ փայլակնացայտ և անմատույց լույսից, դառնալով մարդ՝ մեր փրկության համար, շնորհեց մեզ երկնայինների հետ պարել հոգեղեն պարերը»։ Եվ մինչ սերովբեների ու քերովբեների հետ միաձայն սրբասացությունն է երգվում, Քրիստոս Ինքը առնում է հացը, օրհնում և մեր մեղավոր շուրթերով կրկին արտաբերում «Այս է Մարմին իմ» և օրհնելով բաժակը՝ ասում է. «Այս է Արյուն իմ»․․․

Ի հիշատակ կատարելու պատվիրանը մեզ ավանդված այսպես յուրաքնաչյուր օր մենք Կենաց հացն ենք առնում և բաշխում հավատացեալներին։

Եվ ինչպես հաճախակի և իրավացի շեշտեցինք մեր անարժանությունը, սրա համար էլ պարտ ու պարտական ենք գոհություն մատուցելու Հորը՝ Յուր Միածնի բոլորանվեր ընծայման համար։ Մեր Տիրոջը Հիսուս Քրիստոսին, որ հոժարաբար կատարեց Հոր կամքը և ի սեր մոլորյալներիս հանձն առավ խաչն ու մահը։ Գոհության և երախտագիտության այս մատուցումը, միանալով Աստվածային ողորմությանը, մեզ կրկին և կիկին մղում է ապրելո,ւ զգալու և դրսևորելու այն մեծ և իսպառ սերը, որ տածում է Քրիստոս մեր հանդեպ․Ամեն։

Հանդիպում չորրորդ

«Ամենամեծ պարգևը, որ Աստված կարող է անել մի ընտանիքի, դա այն է, որ նրանց զավակներից մեկը քահանա դառնա»։

Սուրբ Հովհաննես Բոսկո

«Լսե՛ք ինձ, իմ սիրելի որդիներ, և ես աննախանձաբար Տիրոջ երկյուղը կուսուցանեմ ձեզ` իբրև հարազատ որդիներ. որովհետև պարտականություն է դրված ինձ վրա, և վայ է ինձ, եթե ձեզ հանապազօր չավետարանեմ, որպեսզի թերևս կարողանամ ճանաչել տալ ձեզ, թե ինչ է Աստծո կամքը` բարին, հաճելին ու կատարյալը:

Որովհետև Եզեկիել մարգարեն Աստծո խոսքով հանապազ զարհուրեցնում է ինձ` քահանաների վերաբերյալ այսպես ասելով. «Մարդու որդի, քեզ այդ ժողովրդի վրա տեսուչ եմ նշանակել. եթե տեսնես, որ սուրը գալիս ու վրա է հասնում, և փողով չազդարարես, և նրանք չզգուշանան, և սուրը գալով որևէ մեկին անպատրաստ գտնի, նա կմահանա իր անօրենության մեջ, և նրա արյունը քո ձեռքից կպահանջեմ». այսպես է խորհում Սբ․ Բարսեղ Կեսարացին քահանայական իր շնորհը արծարծելու վերաբերյալ։ Սա ևս մեկ պատկեր է անցած մեր օրվա հոգևոր կրթության նյութի շուրջ։ Բայց և այնպես, կուզենամ մեր խորհրդածությունները եզրափակենք քահանայական կոչման մասին խորհելով և աղոթելով։

Քահանայական կոչում, որ ի վերուստ է պարգևված՝ համաձայն Տիրոջ խոսքի, Վերջին Ընթրիքի ժամանակ ասված, թե․ «Ոչ թե դուք ինձ ընտրեցիք, այլ ես ձեզ ընտրեցի»։

Անշուշտ Եկեղեցին էլ քարոզում է մեզ, որ նոր ուխտի յուրաքանչյուր քահանա կանչված է Տիրոջ խոսքի համաձայն ծառայելու յուր հոտի համար։ Եվ հետ մեր խորհրդածությունների, որոնցով այդքան կարևորեցինք քահանայությունը, որ հակառակ մեր անարժանության՝ մեզ տրվել է ձեռնադրությամբ, այստեղ մեկ հարց է առաջ գալիս․ եթե սա կարևոր է, ուրեմն պետք է այն շարունակել, ու եթե սա շարունակական է, ուրեմն մարդս՝ այսօրվա քահանան, հավերժ չէ, անհրաժեշտ է միշտ նոր սերունդ։ Ուստի, կուզեմ այսօրվա մեր խորհրդածության, ինչու չէ, խորը մտահոգության նյութը դարձնել կոչումների խնդիրը։

Այո, Աստված հակառակ մեր տկարության և անարժանության՝ կանչել է յուրաքանչյուրիս և շարունակում է Իր կանչը մինչև աշխարհիս վախճանը։ Մեր՝ այսօրվա քահանաներիս խնդիրը նախ հավատարիմ մնալն է մեր կոչմանը, ծառայելը և հարատևելը մեր կոչման մեջ, և օրինակ լինելը նոր կոչումների համար։

«Թողե՛ք ժողովրդապետությունն առանց քահանայի և քսան տարի հետո այնտեղ անասուններին կպաշտեն», այսպես է ասում Սբ․ Ժան Մարի Վիաննեյը, ով հավատարիմ և քաջարի հովվի կերպար է Կաթողիկե Եկեղեցու նորագույն պատմության մեջ։ Այսինքն, մենք յուրաքանչյուրս գիտակից ենք, որ հավերժ չենք այն մոլուցքներով ու հիվանդություններով, որ տառապում ենք այսօր, թող Աստծո կամքով և ողորմությամբ և մեր հավատարիմ հանձնառությամբ բժշկվեն: Մեր օրերն էլ հաշված են այս անցավոր աշխարհում, բայց Եկեղեցին առանց հովվի չի կարող առաջ շարժվել։ Ուստի մենք պարտ ու պարտական ենք գտնելու, պեղելու այն նոր կոչումները, որ Աստված տալիս է Իր Եկեղեցուն, առաջ բերելու սրանց, սնելու Աստուծո խոսքով և մեր օրինակով։

«Եղիցի ինձ ըստ բանի քում»

Աստվածամոր այս եղեցին սկիզբ դրեց Քրիստոսի փրկչագործական առաքելությանը։ Նրա հետևողությամբ, յուրաքանչյուր հավատացյալ հոգի և քահանա իր եղիցին է ասում հանապազ՝ ի նպաստ սեփական հոգու փրկության և համորեն հավատացյալ հոգիրների։ Մեր՝ քահանաներիս խնդիրն է այսօր գտնել և աջակցել այն հավատավոր զավականերին, ովքեր տատամսում են և վաղը մեր օգնությամբ կարող են ասել «եղիցի ինձ ըստ բանի քում» և սկիզբ տան նոր քահանայական, վանական կամ մայրապետական կյանքի։

Չեմ ուզում երկարել այս չափազանց զգայուն և կարևոր նյութի շուրջ, բայց պարտականությունս է ևս մեկ անգամ մեր աչքի առաջ բերելու կոչումների օրհասական հարցը։

Խոսքիս ավարտին շնորհակալություն պիտի հայտնեմ Ձեզ՝ եղբայրակիցներիս, Ձեր համբերության համար և մաղթեմ բոլորիս բարի առաքելություն և հարատևություն քահանայական Աստվածաշնորհ կյանքում։

Խորին շնորհակալությունս հայտնում եմ Ձեզ, Սրբազան Հայր, անչափ մեծ վստահության ու պատվի համար, և հայցելով Ձեր Հայրական օրհնությունը անձիս և առաքելությանս վրա՝ պիտի խոսքս ավարտեմ Ձեր իսկ մաղթանքով, և այն ուղղելով ներկաներին․

Քահանայական ձեռնադրություններից մեկի ժամանակ Սրբազան Հայրը մաղթեց նորօծ քահանային․

«Մաղթում եմ քեզ, որ աննկուն մնաս կամքով և հավատարիմ՝ կոչմանդ մեջ, որովհետև դրա մեջ է քո փառքը՝ քո խոնարհութեան մեջ, երբ հալածվես՝ քո սիրո արտահայտության մեջ, երբ քննադատվես պարզությանդ մեջ, լռությանդ մեջ, ժպիտիդ մեջ … որովհետև այս աշխարհը չէ, որ քեզ սպասում է, այլ՝ Քրիստոս»: